Με αυτόν τον στίχο του Γκαίτε επιχειρεί ο Λένιν να θέσει τη βασική μέθοδο με την οποία οφείλουν να αντιμετωπίζουν τα πράγματα οι μπολσεβίκοι. Να μη φοβούνται τις τομές και τις ανατροπές, να βλέπουν ότι το φαινόμενο είναι πολύ πιο πλούσιο από τον νόμο, να κατανοούν τους περίπλοκους μηχανισμούς και τις στροφές της ιστορίας.

Οι θέσεις του Απρίλη είναι το κορυφαίο δείγμα αυτής της λογικής κατά το 1917. Δεν πρόκειται απλά για την ανατροπή των «καθιερωμένων σχημάτων» που είχαν οι μπολσεβίκοι και το επαναστατικό κίνημα και που -δικαίως βασίζονταν- στην προηγούμενη πείρα της επανάστασης του 1905. Πρόκειται για μια τομή – που αποτελεί την αναγκαία και ικανή συνθήκη να μετατρέψει τους μπολσεβίκους από μειοψηφικούς παρακολουθητές της ιστορίας σε μαζικούς πρωταγωνιστές και διαμορφωτές της. Οι θέσεις του Απρίλη είναι σταθμός γιατί ανατρέπουν την «παλιά μπολσεβίκικη γραμμή» για το τι πρέπει να γίνει στην αστικοδημοκρατική επανάσταση. Σύμφωνα με αυτή τη γραμμή, το εργατικό κίνημα οφείλει να πρωταγωνιστήσει ενάντια (και όχι μαζί – αυτό έχει σημασία) στην αστική τάξη στα αστικοδημοκρατικά αιτήματα και στην ανατροπή του φεουδαρχισμού, αλλά δεν μπορεί παρά να ολοκληρωθεί η αστικοδημοκρατική επανάσταση για να τεθεί το ζήτημα του περάσματος στο επόμενο στάδιό της, στη σοσιαλιστική επανάσταση.

Αυτή η θέση, η «παλιά μπολσεβίκικη» θέση, κατά πολύ κουτσουρεμένη, βρίσκει κολοβή εφαρμογή στην πολιτική των εσέρων και των μενσεβίκων. Υποστηρίζουν ότι σήμερα, μετά την Επανάσταση του Φλεβάρη, πρέπει να ολοκληρωθούν βαθμιαία και σταδιακά οι αστικές μεταρρυθμίσεις και ότι φυσικά δεν είναι ώριμο το πέρασμα στο σοσιαλισμό, καθώς οι αστικοδημοκρατικές αλλαγές ακόμα εκκρεμούν. Φυσικά οι μενσεβίκοι και οι εσέροι ακολουθούν όχι απλά τη γραμμή της αναμονής ώστε να ολοκληρωθούν οι αστικοδημοκρατικές μεταρρυθμίσεις, αλλά στην πάλη ενάντια στο παλιό, οι μικροαστοί του σοσιαλισμού στρατεύονται μαζί και όχι ενάντια στην αστική τάξη. Θεωρούν ότι το ξεκαθάρισμα με τη φεουδαρχία είναι έργο της αστικής τάξης, το οποίο οι σοσιαλιστές ελέγχουν, πιέζουν ή επιταχύνουν. Αυτή η θέση οδηγούσε στην υποστήριξη της Προσωρινής Κυβέρνησης (όποια μορφή και αν αυτή έπαιρνε, ακόμη και την πλέον αντιδραστική), πολύ απλά γιατί οι συνθήκες δεν ήταν ώριμες για να κυβερνήσουν οι εργάτες. Τα φεουδαρχικά κατάλοιπα υπήρχαν ακόμη, επομένως η εκκαθάρισή τους δεν μπορεί παρά να ήταν έργο των αστών.

Οι θέσεις του Απρίλη σκάνε σαν βόμβα όχι επειδή υποστηρίζουν γενικώς ότι οι εργάτες πρέπει να πάρουν την εξουσία. Αλλά επειδή υποστηρίζουν ότι η αστική επανάσταση έχει ολοκληρωθεί, έχει ήδη πραγματοποιηθεί η «επαναστατική δημοκρατία των εργατών και των αγροτών» και αυτή δεν είναι άλλη από την εντελώς πρωτότυπη μορφή των Σοβιέτ. Οι θέσεις του Απρίλη εισάγουν από την πραγματική ζωή στη θεωρία τη δυαδική εξουσία, δηλαδή τη συνύπαρξη της μιας εξουσίας (της αστικής με τη μορφή της Προσωρινής Κυβέρνησης), δίπλα στην άλλη (της εργατοαγροτικής με τη μορφή των Σοβιέτ). Οι δύο εξουσίες συνυπάρχουν και επομένως αυτό που άμεσα τίθεται δεν είναι η αναμονή για την ολοκλήρωση των αστικοδημοκρατικών μεταρρυθμίσεων, αλλά το ερώτημα του ποια εξουσία τελικά θα κυριαρχήσει σε βάρος της άλλης. Είναι άλλωστε σαφές ότι πρόκειται για δύο εξουσίες εντελώς ανταγωνιστικές. Οι θέσεις του Απρίλη σκάνε σαν βόμβα επειδή υποστηρίζουν ότι οι εργάτες πρέπει να πάρουν την εξουσία τώρα.

Ο λόγος που οι εργάτες τον Μάρτη ή τον Απρίλη του 1917 πρέπει να πάρουν την εξουσία, δεν είναι ότι παντού και πάντα ζητάμε σοσιαλισμό. Το τροτσκιστικό ρεύμα που ανακάλυψε ότι ο Λένιν «αυτοδιορθώθηκε» με τις θέσεις του Απρίλη και μετατοπίστηκε στις σωστές θέσεις της σοσιαλιστικής επανάστασης, δεν πρέπει να ξεχνάει ότι ακόμη και ένα χαλασμένο ρολόι δύο φορές τη μέρα δείχνει τη σωστή ώρα.

Ο λόγος που οι εργάτες στη Ρωσία (σύμφωνα με τους μπολσεβίκους) έπρεπε άμεσα να πάρουν την εξουσία ήταν η δημιουργία των Σοβιέτ.

Στα γράμματα για την τακτική, στο πρώτο γράμμα, την εκτίμηση της στιγμής, ο Λένιν γράφει:

Ύστερα απ’ την επανάσταση του Φλεβάρη η εξουσία βρίσκεται στα χέρια μιας άλλης, νέας, τάξης, δηλαδή της αστικής τάξης.

Το πέρασμα της κρατικής εξουσίας από τα χέρια μιας τάξης στα χέρια μιας άλλης είναι το πρώτο, το κύριο, το βασικό γνώρισμα της επανάστασης. Μ’ αυτή την έννοια η αστική ή αστικοδημοκρατική επανάσταση στη Ρωσία τέλειωσε.

Στο σημείο αυτό ακούμε το θόρυβο των διαφωνούντων, που πρόθυμα αυτοαποκαλούνται «παλιοί μπολσεβίκοι»: δεν λέγαμε λοιπόν πάντοτε πως η αστικοδημοκρατική επανάσταση τελειώνει μόνο με την «επαναστατική-δημοκρατική διχτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς»; Μήπως η αγροτική επανάσταση, που είναι επίσης αστικοδημοκρατική, τέλειωσε; Μήπως, απεναντίας, δεν είναι γεγονός πως η επανάσταση αυτή ούτε άρχισε καν;

Απαντώ: γενικά τα μπολσεβίκικα συνθήματα και ιδέες έχουν επιβεβαιωθεί πλέρια από την ιστορία, συγκεκριμένα όμως τα πράγματα διαμορφώθηκαν διαφορετικά απ’ ό,τι θα μπορούσε να περιμένει κανείς, πιο πρωτότυπα, πιο ιδιόμορφα, πιο ποικιλόμορφα.

Το να αγνοείς, το να ξεχνάς αυτό το γεγονός θα σήμαινε να εξομοιώνεσαι με κείνους τους «παλιούς μπολσεβίκους», που πολλές φορές κιόλας έπαιξαν θλιβερό ρόλο στην ιστορία του Κόμματος μας, επαναλαβαίνοντας αβασάνιστα μια αποστηθισμένη διατύπωση, αντί να μελετήσουν την ιδιομορφία της νέας, της ζωντανής πραγματικότητας.

Η διατύπωση αυτή πάλιωσε πια. Η ζωή την έβγαλε από το βασίλειο των διατυπώσεων και την έμπασε στο βασίλειο της πραγματικότητας, της έδωσε σάρκα και οστά, τη συγκεκριμενοποίησε κι έτσι την τροποποίησε.

Η επαναστατική-δημοκρατική διχτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς πραγματοποιήθηκε κιόλας, αλλά εξαιρετικά πρωτότυπα, με μια σειρά εξαιρετικά σπουδαίες τροποποιήσεις… Τώρα είναι απαραίτητο να κάνουμε χτήμα μας τούτη την αναντίρρητη αλήθεια, ότι ο μαρξιστής πρέπει να παίρνει υπόψη του τη ζωντανή πραγματικότητα, τα ακριβή γεγονότα της πραγματικότητας, και όχι να εξακολουθεί να αγκιστρώνεται από τη θεωρία του χτες, που, όπως και κάθε θεωρία, στην καλύτερη περίπτωση προδιαγράφει απλώς το βασικό, το γενικό, πλησιάζει απλώς στη σύλληψη της πολυπλοκότητας της ζωής.

Αυτό που έχει σημασία στο παραπάνω απόσπασμα δεν είναι τόσο οι θέσεις του Απρίλη αυτές καθαυτές. Είναι η προτροπή να παίρνουμε υπόψη αυτό που γεννά η πραγματικότητα και όχι να αγκιστρωνόμαστε στο ένα ή στο άλλο σχήμα. Οι μπολσεβίκοι, οι πλέον άκαμπτοι, αυστηροί και σκληροί της ιστορίας του κομμουνιστικού κινήματος, μας έμαθαν καθόλη τη διάρκεια του 1917, ότι η νίκη δεν έρχεται με την αγκίστρωση στο σχήμα, αλλά με την αντίληψη της πραγματικότητας και την προσαρμογή σε αυτά που η πραγματικότητα ορίζει. Τα παραδείγματα του 1917 είναι πολλά και δεν αφορούν μόνο τις θέσεις του Απρίλη. Για παράδειγμα το σύνθημα «Όλη η εξουσία στα Σοβιέτ» αποτελεί το βασικό σύνθημα των μπολσεβίκων. Λίγοι ξέρουν ή θυμούνται ότι αυτό το σύνθημα μέσα στο 1917 ήλθε, απήλθε και επανήλθε τρεις φορές. Ανάλογα με τη συγκυρία, τη στιγμή, τη ζωντανή πραγματικότητα.