Το παρακάτω απόσπασμα από το βιβλίο του Ζ. Ελενστάιν «Η ιστορία της ΕΣΣΔ» αναφέρεται στην απόπειρα γρήγορης κολεκτιβοποίησης που έγινε το 1929, μετά την ήττα των απόψεων Μπουχάριν («δεξιά παρέκκλιση»). Με την κολλεκτιβοποίηση οι μπολσεβίκοι επιχείρησαν την ένταξη του αγροτικού πληθυσμού σε κρατικούς και συνεταιριστικούς οργανισμούς γεωργικής παραγωγής με στόχο την κοινωνικό μετασχηματισμό στη ρωσική ύπαιθρο και την κάλυψη των αναγκών σε τρόφιμα.

Στα τέλη του Απρίλη 1929, έγινε μια πραγματική προσπά­θεια για την κολεκτιβοποίηση, αφού στις αρχές της χρονιάς, κολ­χόζ και σοβχόζ δεν κατείχαν παρά μόλις 3% της καλλιεργήσιμης γης. Προβλεπόταν πως το μεγαλύτερο μέρος των κολχόζ θα είναι «τόζ», δηλαδή «ενώσεις για τη συλλογική καλλιέργεια της γης» όπου η γη και τα εργαλεία θα παραμέναν κάτω από την ατομική ιδιοκτησία. Το καλοκαίρι του 1929, η κατάσταση στην ύπαιθρο εξακολουθούσε να χειροτερεύει.

Η αντίσταση των κουλάκων έγινε πιο έντονη και σε πολλές περιπτώσεις κατόρθωνε να παρασύρει τούς μεσαίους χωρικούς, που ήταν και αυτοί θύματα μέτρων, θεωρητικά προορισμένων να χτυπή­σουν τους κουλάκους.

Σε μερικά χωριά σημειώθηκαν απεργίες, ακόμα και πραγματικές εξεγέρσεις για το θέμα της παράδοσης του σταριού. Οι εγκληματικές απόπειρες πλήθυναν. Στην Ρωσική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία έγιναν 1.002 βιαιοπραγίες μέσα στους 9 πρώτους μήνες του χρόνου, από τις οποίες 384 δολοφονίες.

Παρ’ όλα αυτά, οι προσπάθειες για την κολεκτιβοποίηση, επέτρεψαν μια αισθητή αύξηση των κολχόζ. Την 1η Ιούνη 1929, συγκέντρωναν 3,9% του αγροτικού κόσμου (αντί του 1,7% της 1ης Γενάρη) και τον Οκτώβρη της ίδιας χρονιάς 7,6%. Οι σοβιετικές αρχές, για να ευνοήσουν την κολεκτιβοποίηση, χρησιμοποιούν το σύστημα της «κοντρακτάτσιας». Οι συνελεύσεις του χωριού υπογράφουν συμβόλαιο με την κυβέρνηση. Η απόφα­ση είναι υποχρεωτική για όλους. Η κρατική βοήθεια παραχωρείται εφόσον τηρούνται οι όροι του συμβολαίου και ενισχύει τις αποφάσεις για κολεκτιβοποίηση.

Το καλοκαίρι του 1929, ιδρύονται κολχόζ γίγαντες, που καταλαμβάνουν περισσότερο από 10.000 εκτάρια. Η κεντρική διοί­κηση των κολχόζ παίρνει πιο πλατιές εξουσίες. Μηχανο – τρακτε­ρικοί σταθμοί αρχίζουν να εμφανίζονται σ’ όλη τη χώρα, επαναλαμβάνοντας τα πειράματα που είχε κάνει με συλλογική καλλιέρ­γεια σε μεγάλη κλίμακα ο οικονομολόγος Μάρκεβιτς το 1927 στο σαβχόζ Σεφτσένκο (κοντά στην Οδησσό, στην Ουκρανία).

Ταυτόχρονα, σημαντικές πολιτικές αλλαγές προετοιμάζουν το έδαφος για μια πιο προχωρημένη κολεκτιβοποίηση. Στην επαρχία τού Σμολένσκ διαπιστώνουμε κατά τη διάρκεια του 1929, σημαν­τικές μεταβολές στη σοβιετική διοίκηση.

Σύμφωνα με την Εκτελεστική Επιτροπή της περιοχής, από τους 615 προέδρους των αγροτικών σοβιέτ (για 26 αχτίδες), 304, δηλαδή 49,8%, απολύθηκαν στη διάρκεια τού 1929, από τους οποίους, 102 για «λαθεμένη εφαρμογή της γραμμής του Κόμματος» και 113 για παθητικότητα. Από τους προέδρους που απολύθη­καν, 285 ήταν ανεξάρτητοι κτηματίες.

Η αντίσταση στην κολεκτιβοποίηση είναι έντονη, οι περιουσίες των χωρικών που υποστηρίζουν την κολεκτιβοποίηση καίγονται και πολυάριθμες εγκληματικές απόπειρες διαπράττονται εναντίον τους. Η έκθεση της Ογκεπεού της Δυτικής Επαρχίας (του Σμολένσκ), μας δίνει πολλά δείγματα. Τη νύχτα της 29ης Αυγούστου, ο γραμματέας του σοβιέτ του Τσυβέλσκ δολοφονείται από έναν κουλάκο.

Στο Τρουμπσεβέσκ (επαρχία του Μπριάνσκ) τη νύχτα της 1ης προς 2 Οκτώβρη 1929, τραυματίζεται σοβαρά ο πρόεδρος τον αγροτικού σοβιέτ και δέχεται επίθεση ο γραμματέας του σοβιέτ. Τον Οκτώβρη του 1929, στη Δυτική Επαρχία υπάρχουν 47 θύματα από δολοφονικές απόπειρες. Συλλαμβάνονται 122 άτομα, από τα οποία μόνο 55% είναι κουλάκοι ή μεσαίοι χωρικοί, χαρακτηρισμένοι εύποροι, αλλά τα 45% είναι φτωχοί και μεσαίοι αγρότες.

Η συγκέντρωση σταριού είναι μάλλον καλή, χάρη σ’ αυτά τα έκτακτα μέτρα (περίπου 16 εκατ. τόνοι αντί των 10,8 της προηγούμενης χρονιάς), αλλά ταυτόχρονα υπάρχει μια σοβαρή αβεβαιότητα σχετικά με τις σπορές της ερχόμενης χρονιάς.

Η ταξική πάλη στη διαδικασία της κολεκτιβοποίησης.

Τι συνέβη στην πραγματικότητα; Διαθέτουμε ορισμένες ενδείξεις, χάρη σε εργασίες σοβιετικών μελετητών και χάρη στα αρχεία του Σμολένσκ.

Είναι βέβαιο ότι πολλοί από τους φτωχούς χωρικούς υποστήριζαν αυτό το κίνημα, γιατί πίστευαν πως θα προκαλούσε μια σο­βαρή βελτίωση της κατάστασής τους, που είχε παραμείνει στάσιμη τον καιρό της ΝΕΠ. Το ταξικό τους μίσος για τους κουλάκους ήταν φυσικό, ακόμη κι αν μερικές φορές το βλέπουμε να εκφράζεται με βίαιο τρόπο. Αλλά το πραγματικό πρόβλημα ήταν των μεσαίων χωρικών, γιατί αυτοί κυριαρχούσαν στην ύπαιθρο.

Η διαπίστωση της τεχνικής υπεροχής του κολχόζ απέναντι στο μικρό οικογενειακό νοικοκυριό ήταν χωρίς αμφιβολία σωστή, από θεωρητική άποψη. Έμενε να αποδειχτεί και συγκεκριμένη για να πείσει τούς χωρικούς.

Και τα κολχόζ απείχαν αρκετά από το σημείο που θα έδιναν τέτοια δείγματα. Τα χημικά λιπάσματα ήταν σπάνια, λόγω του πολύ χαμηλού επιπέδου τής χημικής βιομηχανίας και ο αριθμός των τρακτέρ, αν και είχε τριπλασιαστεί μέσα σε δύο χρόνια, παρέμενε ανεπαρκής. Οι γεωπόνοι ήταν λίγοι και η πολιτιστική ανάπτυξη των αγροτικών μαζών εξακολουθούσε να είναι σε χαμηλό επίπεδο, παρά την αξιοσημείωτη πρόοδο που αναφέραμε.

…..

Για να αναπτυχτούν πολύ γρήγορα τα κολχόζ ήταν ανάγκη να πιέσουν τους μεσαίους χωρικούς και, πολλές φορές, να τούς ωθήσουν προς τα κολχόζ με τη μαγκούρα.

Αυτό συνέβαινε συχνά στο τέλος του 1929 και στις αρχές του 1930, και για τον πρόσθετο λόγο, ότι η κολεκτιβοποίηση γινόταν όχι πιά με τη μορφή τοζ άλλα με τη μορφή των αρτέλ, που ήταν πολύ πιο δεσμευτικά, αφού ζώα, εργαλεία κι όλα τα χωράφια θα ανήκαν πια στην κοινότητα.

Υπήρξε μια επέκταση στον ορισμό του κουλάκου, και σε πολ­λές περιπτώσεις ένας μεγάλος αριθμός μεσαίων χωρικών ταυτίστηκε μ’ αυτούς.

Η έκταση της βιαιότητας στην κολεκτιβοποίηση

Η «Πράβντα» της 2 Μάρτη 1930, δη­μοσιεύει ένα μεγάλο άρθρο που υπογράφει ο Ιωσήφ Στάλιν, και ο τίτλος του άρθρου είναι ενδεικτικός: «Ο ίλιγγος από τις επιτυχίες». Σ’ αυτό το άρθρο, αφού απαριθμήσει τις «μεγάλες επιτυχίες της κολεκτιβοποίησης», ο Στάλιν διαπιστώνει ότι στη διαδικασία της διαπράχτηκαν σοβαρά σφάλματα.

Στις 26 Απρίλη, θα επαναλάβει αυτές τις απόψεις σ’ ένα κείμενο με τίτλο: «Απάντηση στους συντρόφους της Κεντρικής Επιτροπής». Από αυτά τα σφάλματα, ας πάρουμε δύο, που μας φαί­νονται σημαντικά.

«Παραβιάστηκε η αρχή του Λένιν για εθελοντική προσχώρη­ση στα κολχόζ. Παραβιάστηκε η αρχή του Λένιν, σύμφωνα με την οποία είναι απαράδεκτο να μεταπηδούμε από τις ανολοκλήρωτες μορφές του κινήματος της κολεκτιβοποίησης σε άλλη μορφή, οργανώνοντας γεωργικές κομούνες».

Πολλές φορές πράγματι, «αντί να λάβουν υπόψη τις μορφές του κινήματος για τη δημιουργία γεωργικών συνεταιρισμών παραγωγής, (οι σύντρο­φοι) άρχισαν από τη βίαιη κοινωνικοποίηση των μικρών ζώων, των πουλερικών, των γαλακτοπαραγωγών ζώων πού χρησι­μεύουν για οικιακή χρήση, όπως και των κατοικιών».

Η αποκουλακοποίηση επεκτάθηκε και σε εκατοντάδες χιλιάδες μεσαίους χωρικούς.

Τέλος, o Στάλιν συνιστούσε δύο μέτρα:

Την ελευθερία εισόδου στα κολχόζ και εξόδου από αυτά.

Την ανάγκη να θεωρηθεί το γεωργικό άρτέλ κανονική μορφή του κολχόζ και να αποκτήσουν τα κολχόζ ένα πρότυπο κα­ταστατικό.

Τα αποτελέσματα αυτού του προσανατολισμού υπήρξαν το ίδιο θεαματικά με της προηγούμενης χρονιάς, αλλά κατά την αντίθετη έννοια: Αριθμός αγροτικών νοικοκυριών που είχαν μπει στα κολχόζ: 1η Μάρτη 1930, 14.246.000. 1η Μάη 1930, 5.999.000.

Ανάμεσα σε Μάρτη και Μάη, 8.247.000 αγροτικά νοικοκυριά ξανάγιναν ιδιωτικά, πράγμα που δίνει μια ιδέα του καταναγκασμού που είχε ασκηθεί στις αρχές της χρονιάς, όπως και των διαστάσεών του.