Πρόκειται για την περίφημη ομιλία του Λένιν, ως επικεφαλής των μπολσεβίκων στο πρώτο Συνέδριο των Σοβιέτ. Στο Συνέδριο αυτό αντιπαρατέθηκαν οι υποστηρικτές της Προσωρινής Κυβέρνησης (μενσεβίκοι, εσέροι) με τους μπολσεβίκους, τόσο για το χαρακτήρα της κυβέρνησης, όσο και για τη στάση απέναντι στον πόλεμο.
Ο Λένιν με την ομιλία του για τη στάση απέναντι στην Προσωρινή Κυβέρνηση αντέκρουσε σημείο προς σημείο τις ομιλίες των υπουργών που ήταν παράλληλα και ηγέτες των Σοβιέτ και οι μπολσεβίκοι αναδείχθηκαν και τυπικά ως το αντίπαλο δέος στα μικροαστικά κόμματα που φωνασκούν για σοσιαλισμό αλλά στην πράξη εξυπηρετούν το αστικό καθεστώς.
Στη συγκεκριμένη ομιλία ο Λένιν ξεκαθαρίζει ότι η ιδιομορφία της ρωσικής πολιτικής κατάστασης (δυαδική εξουσία με την παράλληλη ύπαρξη και των Σοβιέτ και της αστικής κυβέρνησης) δεν μπορεί να κρατήσει για πολύ και η μία από τις δύο εξουσίες θα κυριαρχήσει και η άλλη θα εξαφανιστεί. Ξεσκεπάζει τη λογοκοπία για «επαναστατική δημοκρατία» με την οποία φλυαρούν οι εσέροι και οι μενσεβίκοι και τη χαρακτηρίζει «ρεφορμιστική δημοκρατία με καπιταλιστική κυβέρνηση».
Στην ιστορία έμεινε η αντιπαράθεση που είχε με τον Τσερετέλι, Υπουργό της Προσωρινής Κυβέρνησης και βασικό ηγέτη των μενσεβίκων. Στην αποστροφή του Τσερετέλι ότι δεν υπάρχει κόμμα που είναι έτοιμο να πάρει την εξουσία (επομένως δεν μπορεί να γίνει κάτι άλλο από τη συνύπαρξη με τους αστούς στην Προσωρινή Κυβέρνηση), ο Λένιν απαντά ευθαρσώς ότι υπάρχει: οι μπολσεβίκοι δεν αποποιούνται την ευθύνη. Στα γέλια και τις φωνές των αντιπάλων, ο Λένιν επιμένει. Οι μπολσεβίκοι έχουν κάνει σαφείς τις προθέσεις τους, ακόμα και αν αναγνωρίζουν ότι προς το παρόν είναι μειοψηφία και στόχος τους δεν είναι η άμεση κατάληψη της εξουσίας αλλά η κατάκτηση της πλειοψηφίας των Σοβιέτ. Οι μπολσεβίκοι -δια του Λένιν- ζητούν ευθαρσώς από τα Σοβιέτ: «δώστε μας την εμπιστοσύνη σας και θα σας δώσουμε το πρόγραμμά μας».
Τέλος, αναφερόμενος στο θέμα της ειρήνης, υπογραμμίζει την πολιτική σημασία που έχει η επίθεση του ρωσικού στρατού που απεργάζεται η Προσωρινή Κυβέρνηση. Αποκαλεί την επικείμενη αυτή επίθεση «στροφή» στη ρωσική επανάσταση, με συνέχιση του πολεμικού μακελειού.

Σύντροφοι, στα περιορισμένα χρονικά όρια που μου παραχωρήθηκαν θα μπορέσω να σταθώ μόνο στα βασικά ζητήματα αρχής που έθεσε ο εισηγητής της Εκτελεστικής Επιτροπής και οι κατοπινοί ομιλητές, και νομίζω πως αυτό είναι το σκοπιμότερο.

Το πρώτο και βασικό ζήτημα που μπαίνει μπροστά μας είναι το ζήτημα πού παρευρισκόμαστε, τι είναι αυτά τα Σοβιέτ που συνήλθαν τώρα σε Πανρωσικό συνέδριο, τι είναι η επαναστατική δημοκρατία, που γι’ αυτή μιλάνε εδώ τόσο πολύ, για να κρύψουν το γεγονός ότι δεν την καταλαβαίνουν διόλου, ή ότι την απαρνούνται εντελώς. Γιατί είναι παράξενο να μιλάς για επαναστατική δημοκρατία μπροστά στο Πανρωσικό συνέδριο των Σοβιέτ και να κρύβεις το χαρακτήρα αυτού του θεσμού, την ταξική του σύνθεση, το ρόλο του στην επανάσταση, να μη λες ούτε λέξη γι’ αυτό και ταυτόχρονα να έχεις την αξίωση να λέγεσαι δημοκράτης. Μας παρουσιάζουν το πρόγραμμα μιας αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας σαν κι’ αυτή που υπήρχε σε όλη τη Δυτική Ευρώπη, μας παρουσιάζουν ένα πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων, που τις δέχονται σήμερα όλες οι αστικές κυβερνήσεις, μαζί και η δική μας, και μας μιλάνε ταυτόχρονα για επαναστατική δημοκρατία. Σε ποιον τα λένε αυτά; Στα Σοβιέτ. Και σας ρωτώ, υπάρχει στην Ευρώπη χώρα αστική, δημοκρατική, ρεπουμπλικανική, όπου να υπάρχει κάτι παρόμοιο με αυτά τα Σοβιέτ; Θα απαντήσετε κατ’ ανάγκη πώς τέτοια χώρα δεν υπάρχει. Πουθενά δεν υπάρχει και δεν μπορεί να υπάρχει παρόμοιος θεσμός. Τα Σοβιέτ είναι ένας θεσμός που δεν υπάρχει σε κανένα αστικό-κοινοβουλευτικό κράτος συνηθισμένου τύπου κι ούτε μπορεί να υπάρχει πλάι σε μια αστική κυβέρνηση. Τα Σοβιέτ είναι ένας νέος, πιο δημοκρατικός τύπος κράτους, που στις κομματικές μας αποφάσεις τον ονομάσαμε αγροτική-προλεταριακή λαοκρατική δημοκρατία, όπου η μοναδική εξουσία ανήκει στα Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών. Του κάκου νομίζουν ότι το ζήτημα αυτό είναι θεωρητικό, του κάκου προσπαθούν να παρουσιάσουν τα πράγματα έτσι, πως μπορεί τάχα αυτό το ζήτημα να παρακαμφθεί, του κάκου επικαλούνται το γεγονός ότι σήμερα θεσμοί ακριβώς αυτού ή εκείνου του είδους συνυπάρχουν με τα Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών. Μάλιστα, συνυπάρχουν. Μα αυτό ακριβώς γεννάει αναρίθμητες παρανοήσεις, συγκρούσεις και προστριβές. Αυτό ακριβώς προκαλεί το πέρασμα της ρωσικής επανάστασης από την πρώτη άνοδό της, από την πρώτη κίνησή της προς τα μπρος, στη στασιμότητά της και στα βήματα προς τα πίσω, που βλέπουμε να κάνει σήμερα η κυβέρνησή μας συνασπισμού, σε όλη την εσωτερική και εξωτερική πολιτική, σε συνδυασμό με την ιμπεριαλιστική επίθεση που ετοιμάζεται.

Ένα από τα δύο: ή συνηθισμένη αστική κυβέρνηση – και τότε τα Σοβιέτ των αγροτών, των εργατών, των στρατιωτών κτλ δεν χρειάζονται και είτε θα τα διαλύσουν οι στρατηγοί, οι αντεπαναστάτες στρατηγοί, που κρατούν στα χέρια τους τον στρατό και δεν δίνουν καμιά προσοχή στις ρητορείες του υπουργού Κερένσκι, είτε τα Σοβιέτ θα χαθούν άδοξα. Άλλος δρόμος δεν υπάρχει γι’ αυτούς τους θεσμούς, που δεν μπορούν ούτε να κάνουν πίσω, ούτε να στέκουν επιτόπου, αλλά μπορούν να υπάρχουν μόνο τραβώντας μπροστά. Να ο τύπος κράτους που δεν τον επινόησαν οι Ρώσοι παρά τον ανέδειξε ή επανάσταση, γιατί αλλιώς η επανάσταση δεν μπορεί να νικήσει. Στους κόλπους του Πανρωσικού Σοβιέτ οι προστριβές, η πάλη των κομμάτων για την εξουσία είναι αναπόφευκτες. Αυτό όμως θα σημαίνει απαλλαγή από τα πιθανά λάθη και τις αυταπάτες με την ίδια την πολιτική πείρα των μαζών (θόρυβος) και όχι με τούς λόγους που βγάζουν οι υπουργοί, επικαλούμενοι τα όσα είπαν χθες, αυτά που θα γράψουν αύριο και αυτά που θα υποσχεθούν μεθαύριο. Αυτό είναι γελοίο, σύντροφοι, από την άποψη του θεσμού, που δημιούργησε η ρωσική επανάσταση και που μπροστά του μπαίνει τώρα το πρόβλημα: να υπάρχει ή να μην υπάρχει. Τα Σοβιέτ δεν μπορούν να εξακολουθήσουν να υπάρχουν όπως υπάρχουν τώρα. Ώριμοι άνθρωποι, εργάτες και αγρότες, είναι υποχρεωμένοι να συγκεντρώνονται, να παίρνουν αποφάσεις και να ακούν εκθέσεις, που δεν μπορούν με κανένα τρόπο να επαληθευτούν με ντοκουμέντα. Οι θεσμοί αυτού του είδους σημαίνουν πέρασμα στη δημοκρατία που θα δημιουργήσει μια γερή εξουσία, χωρίς αστυνομία, χωρίς μόνιμο στρατό, όχι στα λόγια, μα στην πράξη, εξουσία που δεν μπορεί ακόμη να υπάρχει στη Δυτική Ευρώπη, εξουσία που χωρίς αυτή δεν μπορεί να υπάρξει νίκη της ρωσικής επανάστασης με την έννοια της νίκης ενάντια στους τσιφλικάδες, με την έννοια της νίκης ενάντια στον ιμπεριαλισμό.

Χωρίς αυτή την εξουσία ούτε λόγος μπορεί να γίνει ότι θα κερδίσουμε εμείς μόνοι μια τέτοια νίκη. Κι όσο περισσότερο βαθαίνουμε στο πρόγραμμα που μας συσταίνουν εδώ και στα γεγονότα που αντιμετωπίζουμε, τόσο πιο καθαρά προβάλλει η βασική αντίφαση. Μας λένε, όπως είπαν ο εισηγητής και άλλοι ρήτορες, πώς ή πρώτη Προσωρινή κυβέρνηση δεν ήταν καλή! Τότε όμως, όταν οι μπολσεβίκοι, οι κακότυχοι μπολσεβίκοι, έλεγαν: «καμιά υποστήριξη, καμιά εμπιστοσύνη σ’ αυτή την κυβέρνηση», πόσες κατηγορίες για «αναρχισμό» δεν εκτόξευαν εναντίον μας! Τώρα όλοι λένε πως η προηγούμενη κυβέρνηση δεν ήταν καλή, τι είναι όμως η κυβέρνηση συνασπισμού με τους σχεδόν σοσιαλιστές υπουργούς, σε τι διαφέρει από την προηγούμενη; Δεν φτάνουν λοιπόν οι συζητήσεις για τα προγράμματα, για τα σχέδια, δεν φτάνουν όλα αυτά και δεν είναι πια καιρός να περάσουμε στα έργα; Πέρασε ήδη ένας μήνας από τις 6 του Μάη, από τότε που σχηματίστηκε ή κυβέρνηση συνασπισμού. Κοιτάξτε τα έργα, κοιτάξτε την οικονομική καταστροφή της Ρωσίας και όλων των χωρών που παρασύρθηκαν στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Πώς εξηγείται η οικονομική καταστροφή; Από την αρπακτικότητα των καπιταλιστών. Να που βρίσκεται ή πραγματική αναρχία. Κι αυτό βγαίνει από τις ομολογίες που δημοσιεύονται όχι στην εφημερίδα μας, όχι σε κάποια μπολσεβίκικη, θεός φυλάξοι, εφημερίδα, μα στην κυβερνητική «Ραμπότσαγια Γκαζέτα»: η «επαναστατική» κυβέρνηση ανέβασε την τιμή του κάρβουνου βιομηχανικής κατανάλωσης!! Και ή κυβέρνηση συνασπισμού δεν άλλαξε τίποτε σ’ αυτό τον τομέα. Μας λένε: μπορεί άραγε να εγκαθιδρυθεί ο σοσιαλισμός στη Ρωσία και γενικά να πραγματοποιηθούν μεμιάς ριζικοί μετασχηματισμοί; Όλα αυτά είναι απλές υπεκφυγές, σύντροφοι. Η διδασκαλία του Μαρξ και του Ένγκελς, όπως ο ίδιοι εξηγούσαν πάντα, συνίσταται στα παρακάτω: «η θεωρία μας δεν είναι δόγμα, αλλά καθοδήγηση για δράση». Καθαρός καπιταλισμός που περνά σε καθαρό σοσιαλισμό πουθενά στον κόσμο δεν υπάρχει και δεν μπορεί να υπάρχει σε καιρό πολέμου, υπάρχει όμως κάτι το ενδιάμεσο, κάτι το καινούργιο, το πρωτάκουστο, γιατί χάνονται εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι που σύρθηκαν στον εγκληματικό πόλεμο που κάνουν οι καπιταλιστές μεταξύ τους. Το ζήτημα δεν βρίσκεται στις υποσχέσεις μεταρρυθμίσεων – αυτά είναι κούφια λόγια, το ζήτημα βρίσκεται στο να γίνει το βήμα που μας χρειάζεται τώρα.

Αν θέλετε να επικαλείστε την «επαναστατική» δημοκρατία, τότε ξεχωρίστε αυτή την έννοια από τη ρεφορμιστική δημοκρατία με καπιταλιστική κυβέρνηση, γιατί είναι καιρός, επιτέλους, να περάσουμε από τα λόγια για την «επαναστατική δημοκρατία», από τα αμοιβαία συγχαρητήρια για την «επαναστατική δημοκρατία», στον ταξικό μετασχηματισμό, όπως μας δίδαξε ο μαρξισμός και γενικά ο επιστημονικός σοσιαλισμός. Αυτό που μάς προτείνουν είναι πέρασμα σε μια ρεφορμιστική δημοκρατία με καπιταλιστική κυβέρνηση. Αυτό μπορεί να είναι θαυμάσιο από την άποψη των συνηθισμένων προτύπων της Δυτικής Ευρώπης. Τώρα όμως μια σειρά χώρες βρίσκονται στα πρόθυρα του ολέθρου και τα πρακτικά μέτρα, που είναι τάχα τόσο πολύπλοκα, που είναι δύσκολο να εκφραστούν, που έχουν ανάγκη από ειδική επεξεργασία, όπως έλεγε ο προηγούμενος ομιλητής, ο πολίτης υπουργός Ταχυδρομείων και Τηλεγραφείων, τα μέτρα αυτά είναι ολοφάνερα. Είπε ότι στη Ρωσία δεν υπάρχει πολιτικό κόμμα που θα δήλωνε πως είναι έτοιμο να αναλάβει όλη την εξουσία. Απαντώ: «υπάρχει! Κανένα κόμμα δεν μπορεί να αποποιηθεί αυτό το πράγμα, και το κόμμα μας δεν το αποποιείται: είναι κάθε στιγμή έτοιμο να πάρει όλη την εξουσία». (Χειροκροτήματα, γέλια.) Μπορείτε να γελάτε όσο θέλετε, αν όμως ο πολίτης υπουργός μάς βάλει να αντιμετωπίσουμε αυτό το ζήτημα στην ίδια μοίρα μ’ ένα κόμμα της δεξιάς, θα πάρει την κατάλληλη απάντηση. Κανένα κόμμα δεν μπορεί να το αποποιηθεί. Και όσο υπάρχει ελευθερία, όσο οι απειλές σύλληψης κι εκτόπισης στη Σιβηρία – απειλές από τους αντεπαναστάτες, με τους οποίους οι σχεδόν σοσιαλιστές υπουργοί μας παρακάθονται στην ίδια κυβέρνηση – θα είναι μονάχα απειλές, σε μια τέτοια στιγμή το κάθε κόμμα λέει: εκφράστε μας την εμπιστοσύνη σας, και θα σας δώσουμε το πρόγραμμά μας.

Η συνδιάσκεψή μας της 29 του Απρίλη έδωσε αυτό το πρόγραμμα. Δυστυχώς δεν το παίρνουν υπόψη και δεν το έχουν για οδηγό. Όπως φαίνεται, είναι ανάγκη να το εξηγήσουμε απλά. Θα προσπαθήσω να δώσω στον πολίτη υπουργό Ταχυδρομείων και Τηλεγραφείων μια απλή εξήγηση της απόφασής μας, του προγράμματός μας. Σχετικά με την οικονομική κρίση, το πρόγραμμά μας απαιτεί να δημοσιευτούν αμέσως – κι αυτό δεν σηκώνει καμιά αναβολή – όλα τα στοιχεία για τα πρωτάκουστα κέρδη που φτάνουν τα 500-800% και που οι καπιταλιστές τα βγάζουν όχι σαν καπιταλιστές στην ελεύθερη αγορά, στις συνθήκες του «καθαρού» καπιταλισμού, μα από τις πολεμικές προμήθειες. Να πραγματικά ένας τομέας, όπου ο εργατικός έλεγχος είναι αναγκαίος και μπορετός. Να ένα μέτρο που εσείς, εφόσον λέγεστε «επαναστατική» δημοκρατία, πρέπει να το εφαρμόσετε στο όνομα του Σοβιέτ και που μπορεί να εφαρμοστεί μέσα σ’ ένα εικοσιτετράωρο. Αυτό δεν είναι σοσιαλισμός. Αυτό σημαίνει να ανοίγεις τα μάτια του λαού, για να δει την αληθινή αναρχία και το αληθινό παιχνίδι με τον ιμπεριαλισμό, παιχνίδι με την περιουσία του λαού, με τη ζωή εκατοντάδων χιλιάδων που θα χαθούν αύριο, γιατί εμείς εξακολουθούμε να στραγγαλίζουμε την Ελλάδα. Αποκαλύψτε τα κέρδη των κυρίων καπιταλιστών, πιάστε 50 ή 100 από τούς μεγαλύτερους εκατομμυριούχους. Αρκεί να μένουν κρατούμενοι μερικές εβδομάδες, ακόμη και στις προνομιακές συνθήκες που κρατείται ο Νικόλαος Ρομάνοφ, απλώς για να αναγκαστούν να αποκαλύψουν τα νήματα, τις απατεωνίστικες κομπίνες, τη βρωμιά, την απληστία, που και με τη νέα κυβέρνηση στοιχίζουν καθημερινά στη χώρα μας χιλιάδες και εκατομμύρια. Να η βασική αιτία της αναρχίας και της ερείπωσης, να γιατί λέμε: στη χώρα μας όλα έμειναν όπως ήταν παλιά, η κυβέρνηση συνασπισμού δεν άλλαξε τίποτε, πρόσθεσε μονάχα ένα σωρό διακηρύξεις και πομπώδεις δηλώσεις. Όσο ειλικρινείς κι αν ήταν οι άνθρωποι, με όση ειλικρίνεια κι αν ποθούσαν το καλό των εργαζόμενων, τα πράγματα δεν άλλαξαν στην – εξουσία παράμεινε η ίδια τάξη. Η πολιτική που εφαρμόζεται δεν είναι δημοκρατική πολιτική.

Μας μιλάνε για «εκδημοκρατισμό της κεντρικής και τοπικής εξουσίας». Είναι δυνατό να μην ξέρετε ότι τα λόγια αυτά μονάχα για τη Ρωσία είναι κάτι το καινούργιο; Ότι σε άλλες χώρες δεκάδες σχεδόν σοσιαλιστές υπουργοί έχουν δώσει παρόμοιες υποσχέσεις στη χώρα τους; Τι αξία έχουν αυτές οι υποσχέσεις, όταν έχουμε μπροστά μας ένα ζωντανό, συγκεκριμένο γεγονός: ο τοπικός πληθυσμός εκλέγει τα όργανα της εξουσίας, η στοιχειώδης όμως αρχή της δημοκρατίας παραβιάζεται με την αξίωση του κέντρου να διορίζει τις τοπικές αρχές, ή να επικυρώνει την εκλογή τους. Η λεηλασία της λαϊκής περιουσίας από τούς καπιταλιστές συνεχίζεται. Ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος συνεχίζεται. Και σε μας υπόσχονται μεταρρυθμίσεις, μεταρρυθμίσεις και ξανά μεταρρυθμίσεις, που γενικά δεν μπορούν να εφαρμοστούν μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες, γιατί ό πόλεμος καταπνίγει τα πάντα, καθορίζει τα πάντα. Γιατί δεν συμφωνείτε με εκείνους που λένε πως ο πόλεμος δεν διεξάγεται για τα κέρδη των καπιταλιστών; Ποιο είναι το κριτήριο; Κριτήριο αποτελεί, πρώτα απ’ όλα, το ποια τάξη βρίσκεται στην εξουσία, ποια τάξη εξακολουθεί να είναι αφεντικό, ποια τάξη εξακολουθεί να κερδίζει εκατοντάδες δισεκατομμύρια από τις τραπεζικές και χρηματιστικές επιχειρήσεις. Είναι η ίδια πάντα η καπιταλιστική τάξη, και γι’ αυτό ο πόλεμος εξακολουθεί να είναι ιμπεριαλιστικός. Και η πρώτη Προσωρινή κυβέρνηση και η κυβέρνηση με τους σχεδόν σοσιαλιστές υπουργούς τίποτε δεν άλλαξαν: οι μυστικές συνθήκες παραμένουν μυστικές, η Ρωσία πολεμάει για τα Στενά, για να συνεχίζει την πολιτική του Λιάχοφ στην Περσία κτλ.

Ξέρω πως αυτό δεν το θέλετε, πως οι περισσότεροι από σας δεν το θέλουν και πως οι υπουργοί δεν το θέλουν, γιατί κανείς δεν μπορεί να το θέλει αυτό, μια κι αυτό σημαίνει εξόντωση εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων. Πάρτε όμως την επίθεση, για την οποία τόσο πολύ μιλάνε τώρα οι Μιλιουκόφ και οι Μακλάκοφ. Αυτοί καταλαβαίνουν πολύ καλά περί τίνος πρόκειται. Ξέρουν πως αυτή συνδέεται με το ζήτημα της εξουσίας, με το ζήτημα της επανάστασης. Μας λένε πώς πρέπει να ξεχωρίζουμε τα πολιτικά από τα στρατηγικά ζητήματα. Είναι γελοίο ακόμη και να βάζει κανείς τέτοιο ζήτημα. Οι καντέτοι καταλαβαίνουν θαυμάσια πως τίθεται πολιτικό ζήτημα.

Ότι ο επαναστατικός αγώνας για την ειρήνη, που άρχισε από τα κάτω, θα μπορούσε να οδηγήσει σε χωριστή ειρήνη – είναι συκοφαντία. Η πρώτη ενέργεια που θα κάναμε, αν είχαμε την εξουσία, θα ήταν να συλλάβουμε τούς πιο μεγάλους καπιταλιστές, να κόψουμε όλα τα νήματα των ραδιουργιών τους. Δίχως αυτό όλες οι φράσεις για ειρήνη χωρίς προσαρτήσεις και επανορθώσεις είναι κούφια λόγια. Η δεύτερή μας ενέργεια θα ήταν να δηλώσουμε στους λαούς χωριστά από τις κυβερνήσεις ότι θεωρούμε όλους τούς καπιταλιστές ληστές, και τον Τερεστσένκο, που δεν είναι καθόλου καλύτερος από τον Μιλιουκόφ, μόνο που είναι λιγάκι κουτότερος, και τούς Γάλλους καπιταλιστές και τους Άγγλους και όλους τους άλλους.

Η ίδια η εφημερίδα σας «Ισβέστιγια» τα μπέρδεψε κι αντί για ειρήνη χωρίς προσαρτήσεις και επανορθώσεις προτείνει να διατηρηθεί το status quo. Όχι, εμείς δεν την καταλαβαίνουμε έτσι την ειρήνη «χωρίς προσαρτήσεις». Στο σημείο μάλιστα αυτό πλησιέστερα προς την αλήθεια βρίσκεται το Αγροτικό συνέδριο, που μιλάει για «ομόσπονδη» δημοκρατία, εκφράζοντας έτσι τη σκέψη ότι η ρωσική δημοκρατία δεν θέλει να καταπιέζει κανένα λαό, ούτε με τον παλιό, ούτε με καινούργιο τρόπο, ότι με κανένα λαό δεν θέλει να έχει σχέσεις που να στηρίζονται στη βία, ούτε με τη Φινλανδία, ούτε με την Ουκρανία, που τόσο τις κατατρέχει ο υπουργός Στρατιωτικών και με τις οποίες δημιουργούνται αφόρητα και απαράδεκτα επεισόδια. Θέλουμε μια ενιαία και αδιαίρετη δημοκρατία της Ρωσίας με σταθερή εξουσία. Τη σταθερή όμως εξουσία τη δίνει μονάχα η εθελοντική συμφωνία των λαών. Ο χαρακτηρισμός «επαναστατική δημοκρατία» είναι μεγάλος λόγος, εφαρμόζεται όμως σε μια κυβέρνηση που με άθλιες στρεψοδικίες περιπλέκει το ζήτημα της Ουκρανίας και της Φινλανδίας, που δεν θέλουν μάλιστα να αποχωριστούν, μα απλώς λένε: μην αναβάλετε ως τη σύγκληση της Συντακτικής Συνέλευσης την εφαρμογή της στοιχειώδους αρχής της δημοκρατίας!

Δεν μπορείτε να κλείσετε ειρήνη χωρίς προσαρτήσεις και επανορθώσεις, όσο δεν παραιτείστε από τις δικές σας προσαρτήσεις. Μα αυτό είναι γελοίο, είναι κωμωδία, και στην Ευρώπη κάθε εργάτης γελάει γι’ αυτό και λέει: χρησιμοποιούν ωραία λόγια, καλούν τους λαούς να ανατρέψουν τους τραπεζίτες, ενώ οι ίδιοι τους τραπεζίτες της χώρας τους τους βάζουν στην κυβέρνηση. Πιάστε τους, αποκαλύψτε τις μηχανορραφίες τους, ανακαλύψτε τα νήματα – αυτό όμως εσείς δεν το κάνετε, αν και έχετε στη διάθεσή σας όργανα εξουσίας που δεν μπορεί κανείς να τους εναντιωθεί. Ζήσατε τα γεγονότα του 1905 και του 1917 και ξέρετε πως η επανάσταση δεν γίνεται κατά παραγγελία, πως σε άλλες χώρες οι επαναστάσεις πέρασαν από τον αιματηρό και δύσκολο δρόμο των εξεγέρσεων, ενώ στη Ρωσία δεν υπάρχει ομάδα, δεν υπάρχει τάξη που θα μπορούσε να εναντιωθεί στην εξουσία των Σοβιέτ. Στη Ρωσία η επανάσταση αυτή μπορεί να γίνει, κατ’ εξαίρεση, σαν ειρηνική επανάσταση. Αν σήμερα – αύριο αυτή η επανάσταση προτείνει σε όλους τους λαούς ειρήνη, ξεκόβοντας απ’ όλες τις τάξεις των καπιταλιστών, θα έχει στο πιο σύντομο χρονικό διάστημα τη συγκατάθεση και της Γαλλίας και της Γερμανίας στο πρόσωπο των λαών τους, γιατί οι χώρες αυτές καταστρέφονται, γιατί η κατάσταση της Γερμανίας είναι απελπιστική, γιατί δεν έχει σωτηρία, και γιατί ή Γαλλία…

(Πρόεδρος: «Τα χρονικά σας όρια εξαντλήθηκαν».) Τελειώνω σε μισό λεπτό… (Θόρυβος από την αίθουσα, παρακαλούν να συνεχίσει, διαμαρτυρίες, χειροκροτήματα.)

(Πρόεδρος: «Κάνω γνωστό στο συνέδριο ότι το προεδρείο προτείνει να παραταθεί το χρονικό όριο του ομιλητή. Ποιος έχει αντίρρηση; Η πλειοψηφία είναι υπέρ της παράτασης του λόγου».)

Έλεγα πως, αν η επαναστατική δημοκρατία στη Ρωσία ήταν μια δημοκρατία όχι στα λόγια, αλλά στην πράξη, θα έσπρωχνε την επανάσταση μπροστά, και αντί να κάνει συμφωνίες με τους καπιταλιστές, αντί να συζητάει για ειρήνη χωρίς προσαρτήσεις και επανορθώσεις, θα καταργούσε τις προσαρτήσεις στη Ρωσία και θα δήλωνε ανοιχτά ότι θεωρεί κάθε προσάρτηση εγκληματική και ληστρική. Τότε θα μπορούσε να αποφευχθεί η ιμπεριαλιστική επίθεση που απειλεί με εξόντωση χιλιάδες και εκατομμύρια ανθρώπους για τη διανομή της Περσίας και των Βαλκανίων. Τότε ο δρόμος για την ειρήνη θα ήταν ανοιχτός, δρόμος όχι εύκολος, δεν λέμε τέτοιο πράγμα, δρόμος που δεν αποκλείει έναν πραγματικά επαναστατικό πόλεμο.

Εμείς δεν θέτουμε αυτό το ζήτημα, όπως το θέτει σήμερα ο Μπαζάροφ στη «Νόβαγια Ζίζν». Λέμε μόνο πως η Ρωσία βρίσκεται σε τέτοιες συνθήκες που τα καθήκοντα της στο τέλος του ιμπεριαλιστικού πολέμου είναι πιο εύκολα απ’ ό, τι μπορούσε να νομίσει κανείς. Η γεωγραφική θέση της Ρωσίας είναι τέτοια, ώστε οι δυνάμεις που θα ριψοκινδύνευαν, στηριγμένες στο κεφάλαιο και στα ληστρικά του συμφέροντα, να επιτεθούν ενάντια στη ρωσική εργατική τάξη και στο μισοπρολεταριάτο, δηλαδή τη φτωχή αγροτιά που τάσσεται στο πλευρό της, αν αποφάσιζαν να κάνουν τέτοιο πράγμα, αυτό θα ήταν γι’ αυτούς μια πάρα πολύ δύσκολη δουλειά. Η Γερμανία βρίσκεται στο χείλος της καταστροφής και ύστερα από την έξοδο της Αμερικής στον πόλεμο, που θέλει να καταβροχθίσει το Μεξικό και που ίσως αύριο θα μπλεχτεί σε πόλεμο με την Ιαπωνία, ύστερα απ’ αυτή την έξοδο, η κατάσταση της Γερμανίας είναι απελπιστική – θα τη συντρίψουν. Η Γαλλία, που η γεωγραφική της θέση είναι τέτοια που υποφέρει περισσότερο απ’ όλους και η εξάντλησή της έφτασε στο ανώτατο όριο, η χώρα αυτή που πεινά λιγότερο από τη Γερμανία, έχασε ασύγκριτα περισσότερους ανθρώπους από τη Γερμανία. Αν λοιπόν εσείς είχατε αρχίσει από το πρώτο σας βήμα να βάζετε χαλινάρι στα κέρδη των Ρώσων καπιταλιστών και τους είχατε αφαιρέσει κάθε δυνατότητα να τσεπώνουν εκατοντάδες εκατομμύρια κέρδη, αν προτείνατε σε όλους τους λαούς ειρήνη ενάντια στους καπιταλιστές όλων των χωρών, δηλώνοντας ανοιχτά ότι με τους Γερμανούς καπιταλιστές και με όσους τούς βοηθούν, άμεσα είτε έμμεσα, ή έχουν δοσοληψίες μαζί τους δεν θα αρχίσετε κανενός είδους συνομιλίες και δεν θα έλθετε σε κανενός είδους επαφή, ότι αρνείστε να συζητήσετε με τους Γάλλους και Άγγλους καπιταλιστές, τότε θα είχατε ενεργήσει για να τούς κατηγορήσετε μπροστά στους εργάτες. Δεν θα θεωρούσατε νίκη τη χορήγηση διαβατηρίου στον Μακντόναλντ που ποτέ δεν διεξήγαγε επαναστατικό αγώνα ενάντια στο κεφάλαιο και που τον αφήνουν να περάσει, γιατί δεν εκφράζει ούτε τις ιδέες, ούτε τις αρχές, ούτε την πρακτική, ούτε την πείρα της επαναστατικής πάλης ενάντια στους Άγγλους καπιταλιστές που, εξαιτίας της πάλης αυτής, είναι κλεισμένοι στις φυλακές ο σύντροφός μας Μάκλιν και εκατοντάδες άλλοι Άγγλοι σοσιαλιστές, καθώς και ό σύντροφός μας Λήμπκνεχτ, που ρίχτηκε στα κάτεργα, γιατί είπε: «Γερμανοί στρατιώτες, στρέψτε τα όπλα ενάντια στον δικό σας κάιζερ».

Δεν θα ήταν πιο σωστό να στείλουμε τους ιμπεριαλιστές – καπιταλιστές στο ίδιο εκείνο κάτεργο που η πλειοψηφία των μελών της Προσωρινής κυβέρνησης μας προετοιμάζει και μας υπόσχεται καθημερινά με την τρίτη Δούμα – τρίτη ή τέταρτη, δεν ξέρω πια τον αύξοντα αριθμό της που ξανασυστήθηκε ειδικά για τον σκοπό αυτόν και που γι’ αυτό καταρτίζονται κιόλας νέα νομοσχέδια στο υπουργείο Δικαιοσύνης; Μάκλιν και Λήμπκνεχτ, να τα ονόματα των σοσιαλιστών που εφαρμόζουν στη ζωή την ιδέα του επαναστατικού αγώνα ενάντια στον ιμπεριαλισμό. Να τι πρέπει να πείτε σε όλες τις κυβερνήσεις. Για να παλέψει κανείς για την ειρήνη, πρέπει να τις κατηγορήσει μπροστά στους λαούς. Τότε θα φέρετε σε αμηχανία όλες τις ιμπεριαλιστικές κυβερνήσεις. Τώρα όμως βρεθήκατε εσείς σε αμηχανία με την έκκληση ειρήνης που απευθύνατε στους λαούς στις 14 του Μάρτη, όπου λέτε: «ανατρέψτε τους τσάρους σας, τούς βασιλιάδες σας και τους τραπεζίτες σας», τη στιγμή που εμείς, έχοντας στα χέρια μας μια πρωτοφανέρωτη, πλούσια σε αριθμό, σε πείρα και σε υλική δύναμη οργάνωση, όπως είναι τα Σοβιέτ των εργατών και των στρατιωτών βουλευτών, κάνουμε συνασπισμό με τούς τραπεζίτες μας, συγκροτούμε μια σχεδόν σοσιαλιστική κυβέρνηση συνασπισμού και καταρτίζουμε σχέδια μεταρρυθμίσεων, σαν κι αυτά που δεκάδες και δεκάδες χρόνια κατάρτιζαν στην Ευρώπη. Εκεί, στην Ευρώπη, τέτοιο αγώνα για την ειρήνη τον περιγελούν. Εκεί τότε μόνο θα τον καταλάβουν, όταν τα Σοβιέτ θα πάρουν την εξουσία και θα δράσουν επαναστατικά.

Μονάχα μια χώρα στον κόσμο μπορεί να πάρει μέτρα για να σταματήσει αμέσως ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος σε ταξική βάση ενάντια στους καπιταλιστές, χωρίς αιματηρή επανάσταση· μονάχα μια χώρα, και η χώρα αυτή είναι η Ρωσία. Και θα μένει τέτοια όσο θα υπάρχει το Σοβιέτ των εργατών και των στρατιωτών βουλευτών. Και το Σοβιέτ αυτό δεν μπορεί να υπάρχει πολύ καιρό πλάι σε μια Προσωρινή κυβέρνηση συνηθισμένου τύπου. Και θα εξακολουθεί να παραμένει μόνο έως ότου δεν πραγματοποιηθεί αυτό το πέρασμα στην επίθεση. Το πέρασμα στην επίθεση είναι στροφή σε όλη την πολιτική της ρωσικής επανάστασης, δηλαδή πέρασμα από την αναμονή, από την προετοιμασία της ειρήνης με την επαναστατική εξέγερση από τα κάτω – στην επανάληψη του πολέμου. Πέρασμα από τη συναδέλφωση σ’ ένα μέτωπο στη συναδέλφωση σε όλα τα μέτωπα, από την αυθόρμητη συναδέλφωση, τότε που οι άνθρωποι αντάλλαζαν με τον πεινασμένο Γερμανό προλετάριο μια κόρα ψωμί για ένα σουγιαδάκι, και που γι’ αυτό τους απειλούσαν με κάτεργο, στη συνειδητή συναδέλφωση, να ποιος δρόμος ανοίχτηκε μπροστά μας.

Όταν θα πάρουμε την εξουσία στα χέρια μας, τότε θα βάλουμε χαλινάρι στους καπιταλιστές και τότε ο πόλεμος δεν θα είναι τέτοιος όπως αυτός που διεξάγεται τώρα, γιατί ο πόλεμος καθορίζεται από το ποια τάξη τον διεξάγει και όχι από το τι γράφουν τα χαρτιά. Στα χαρτιά μπορεί να γράφει κανείς ό,τι θέλει. Όσο όμως η τάξη των καπιταλιστών αντιπροσωπεύεται στην κυβέρνηση από την πλειοψηφία, ό,τι κι αν γράφετε, όσο μελίρρυτοι κι αν είστε, όσους σχεδόν σοσιαλιστές υπουργούς κι αν έχετε στην κυβέρνηση, ο πόλεμος θα παραμένει ιμπεριαλιστικός. Αυτό όλοι το ξέρουν και όλοι το βλέπουν. Το παράδειγμα της Αλβανίας, το παράδειγμα της Ελλάδας, της Περσίας το έδειξε αυτό τόσο καθαρά και παραστατικά, που απορώ γιατί επιτίθενται όλοι ενάντια στη γραπτή μας δήλωση σχετικά με την επίθεση και κανείς δεν λέει ούτε λέξη για τα συγκεκριμένα παραδείγματα! Είναι εύκολο να υπόσχεσαι σχέδια, τα συγκεκριμένα όμως μέτρα τα αναβάλλουν συνεχώς. Είναι εύκολο να γράψεις μια διακήρυξη για ειρήνη χωρίς προσαρτήσεις. Τα παραδείγματα όμως της Αλβανίας, της Ελλάδας, της Περσίας παρουσιάστηκαν ύστερα από τον σχηματισμό της κυβέρνησης συνασπισμού. Άλλωστε η «Ντιέλο Ναρόντα», που δεν είναι όργανο του Κόμματός μας, μα κυβερνητικό όργανο, όργανο των υπουργών, έγραψε πως ο στραγγαλισμός της Ελλάδας (σ.μτφ. εννοεί τον διχασμό του 1916 και την ωμή επέμβαση της Αντάντ που έφερε στην εξουσία τον Βενιζέλο ώστε να μπει η Ελλάδα στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο) αποτελεί χλευασμό της ρωσικής δημοκρατίας. Κι ο ίδιος ο Μιλιουκόφ, που μόνο ο θεός ξέρει για ποιόν τον περνάτε – είναι ένα απλό μέλος του Κόμματός του, ο Τερεστσένκο δεν διαφέρει καθόλου απ’ αυτόν – ο ίδιος ο Μιλιουκόφ έγραψε πως η συμμαχική διπλωματία άσκησε πίεση στην Ελλάδα. Ο πόλεμος παραμένει ιμπεριαλιστικός και, όσο κι αν θέλετε την ειρήνη, όσο κι αν είναι ειλικρινείς οι συμπάθειές σας προς τους εργαζόμενους κι όσο κι αν είναι ειλικρινής η επιθυμία σας για ειρήνη – και πιστεύω απόλυτα πως η επιθυμία αυτή δεν μπορεί να μην είναι ειλικρινής για τη συντριπτική πλειοψηφία – είστε ανίσχυροι, γιατί ο πόλεμος δεν μπορεί να τελειώσει αλλιώς, παρά μονάχα με την παραπέρα ανάπτυξη της επανάστασης. Όταν στη Ρωσία άρχισε η επανάσταση, άρχισε και η επαναστατική πάλη από τα κάτω για την ειρήνη. Αν είχατε πάρει την εξουσία στα χέρια σας, αν η εξουσία είχε περάσει στις επαναστατικές οργανώσεις για τη διεξαγωγή του αγώνα ενάντια στους Ρώσους καπιταλιστές, τότε θα σας πίστευαν και οι εργαζόμενοι των άλλων χωρών, τότε θα μπορούσατε να προτείνετε ειρήνη. Τότε η ειρήνη θα ήταν για μας εξασφαλισμένη, τουλάχιστο από δυο πλευρές, από την πλευρά των δύο λαών που αιμορραγούν και βρίσκονται σε απελπιστική κατάσταση, από την πλευρά της Γερμανίας και της Γαλλίας. Και αν οι περιστάσεις θα μας έβαζαν μπροστά σε μια κατάσταση επαναστατικού πολέμου – αυτό κανείς δεν το ξέρει κι εμείς δεν αποκλείουμε μια τέτοια περίπτωση – τότε θα λέγαμε: «δεν είμαστε πασιφιστές, δεν παραιτούμαστε από τον πόλεμο, όταν η επαναστατική τάξη βρίσκεται στην εξουσία, όταν η τάξη αυτή έχει πραγματικά αφαιρέσει από τους καπιταλιστές κάθε επιρροή στη ρύθμιση των υποθέσεων και τη δυνατότητα επιδείνωσης της ερείπωσης, που τους επιτρέπει να κερδίζουν εκατοντάδες εκατομμύρια». Η επαναστατική εξουσία θα εξηγούσε σε όλους χωρίς εξαίρεση τούς λαούς και θα έλεγε ότι όλοι οι λαοί πρέπει να είναι ελεύθεροι, ότι, όπως ο γερμανικός λαός δεν έχει το δικαίωμα να πολεμάει για να κρατήσει την Αλσατία και τη Λωραίνη, έτσι κι ο γαλλικός λαός δεν έχει το δικαίωμα να πολεμάει για τις αποικίες του. Γιατί, αν η Γαλλία πολεμάει για τις αποικίες της, τότε και η Ρωσία έχει τη Χιβά και την Μπουχαρά, που κι αυτές είναι ένα είδος αποικίας και τότε θα αρχίσει η διανομή των αποικιών. Αλλά πώς μπορεί να γίνει η διανομή, με ποια βάση; Ανάλογα με τη δύναμη. Ο συσχετισμός όμως των δυνάμεων άλλαξε και η κατάσταση των καπιταλιστών είναι τέτοια, που δεν υπάρχει άλλη διέξοδος έξω από τον πόλεμο. Όταν θα πάρετε την επαναστατική εξουσία, θα έχετε έναν επαναστατικό δρόμο για την κατάκτηση της ειρήνης: θα απευθυνθείτε με μια επαναστατική έκκληση προς τους λαούς, θα τους εξηγήσετε την τακτική σας με το δικό σας παράδειγμα. Τότε θα ανοίξει μπροστά σας ο δρόμος για την επαναστατική κατάκτηση της ειρήνης και θα έχετε τη μεγαλύτερη πιθανότητα να προλάβετε τον θάνατο εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων. Τότε μπορείτε να είστε βέβαιοι πως ο γερμανικός και ο γαλλικός λαός θα ταχθούν με το μέρος σας. Και οι Άγγλοι, οι Αμερικάνοι και οι Ιάπωνες καπιταλιστές, κι αν ακόμη ήθελαν τον πόλεμο ενάντια στην επαναστατική εργατική τάξη – που οι δυνάμεις της θα δεκαπλασιαστούν, όταν οι καπιταλιστές χαλιναγωγηθούν και απομακρυνθούν και ο έλεγχος περάσει στα χέρια της εργατικής τάξης – κι αν ακόμη οι Αμερικάνοι, οι Άγγλοι και οι Ιάπωνες καπιταλιστές ήθελαν τον πόλεμο, υπάρχει 99 στα 100 η πιθανότητα πως δεν θα μπορούσαν να τον διεξάγουν. Αρκεί να δηλώσετε πως δεν είστε πασιφιστές, πως θα υπερασπίσετε τη δημοκρατία σας, την εργατική, την προλεταριακή σας δημοκρατία από τους Γερμανούς, τους Γάλλους και τους άλλους καπιταλιστές, κι αυτό θα είναι αρκετό για να εξασφαλιστεί η ειρήνη.

Να γιατί δώσαμε τόσο μεγάλη σημασία στη δήλωσή μας σχετικά με την επίθεση. Ήρθε η στιγμή της στροφής σε όλη την ιστορία της ρωσικής επανάστασης. Η ρωσική επανάσταση άρχισε με το γεγονός ότι τη βοήθησε η ιμπεριαλιστική αστική τάξη της Αγγλίας, που νόμιζε πως η Ρωσία είναι κάτι σαν την Κίνα ή την Ινδία. Αντί γι’ αυτό πλάι στην κυβέρνηση, που στην πλειοψηφία της αποτελείται τώρα από τσιφλικάδες και καπιταλιστές, ξεπήδησαν τα Σοβιέτ – αντιπροσωπευτικός θεσμός πρωτάκουστος και πρωτοφανέρωτος στον κόσμο από άποψη δύναμης, που εσείς τον θανατώνετε με τη συμμετοχή σας στην κυβέρνηση συνασπισμού της αστικής τάξης. Αντί γι’ αυτό η ρωσική επανάσταση συντέλεσε στο να βλέπουν παντού σε όλες τις χώρες με τριπλάσια συμπάθεια τον επαναστατικό αγώνα από τα κάτω ενάντια στην καπιταλιστική κυβέρνηση. Το ζήτημα μπαίνει έτσι: θα πάμε μπροστά ή πίσω; Σε επαναστατικούς καιρούς δεν μπορεί να στέκεται κανείς επιτόπου. Γι’ αυτό ακριβώς η επίθεση αποτελεί στροφή σε όλη τη ρωσική επανάσταση, όχι με τη στρατηγική σημασία της επίθεσης, μα με την πολιτική, την οικονομική της σημασία. Η επίθεση σημαίνει τώρα, αντικειμενικά, ανεξάρτητα από τη θέληση ή τη συνείδηση του ενός ή του άλλου υπουργού, συνέχιση του ιμπεριαλιστικού μακελειού και εξόντωση εκατοντάδων χιλιάδων και εκατομμυρίων ανθρώπων για τον στραγγαλισμό της Περσίας και των άλλων αδύνατων λαών. Το πέρασμα της εξουσίας στα χέρια του επαναστατικού προλεταριάτου, που το υποστηρίζει η φτωχή αγροτιά, αποτελεί πέρασμα στον επαναστατικό αγώνα για την ειρήνη με τις πιο ασφαλείς, με τις πιο ανώδυνες μορφές που γνωρίζει η ανθρωπότητα, πέρασμα σε μια κατάσταση, όπου η εξουσία και η νίκη των επαναστατών εργατών θα είναι εξασφαλισμένες και στη Ρωσία και σε όλο τον κόσμο. (Χειροκροτήματα από ένα μέρος των συνέδρων.)