Το παρακάτω κείμενο του Λένιν αποτέλεσε την εισήγησή του σε συγκέντρωση της ελβετικής εργατικής νεολαίας τον Γενάρη του 1917 (πριν την Επανάσταση του Φλεβάρη στη Ρωσία) και δημοσιεύτηκε στην Πράβδα στις 22/1/1917. Αν και δεν συνδέεται άμεσα με τις παρεμβάσεις του Λένιν κατά την κρίσιμη χρονιά του 1917, το κείμενο αυτό έχει αξία γιατί δίνει το περίγραμμα και τη σημασία της Επανάστασης του 1905 που αποτέλεσε καθοριστικό εφαλτήριο για τη Φεβρουαριανή και την Οκτωβριανή Επανάσταση και κληροδότησε τα σοβιέτ. Στο συγκεκριμένο κείμενο υπάρχει μια τελευταία φράση του Λένιν, εννιά μήνες πριν την Οκτωβριανή Επανάσταση, που διαψεύστηκε πανηγυρικά: «Εμείς, οι ηλικιωμένοι, ίσως να μη ζήσουμε ως τις αποφασιστικές μάχες αυτής της επανάστασης που έρχεται». Η αξία όμως των πολιτικών εκτιμήσεων στηρίζεται στο αμέσως προηγούμενο απόσπασμα: «Δεν πρέπει να µας ξεγελά η σημερινή νεκρική σιγή στην Ευρώπη. Η Ευρώπη εγκυμονεί την επανάσταση».

Νεαροί φίλοι και σύντροφοι!

Σήμερα είναι η δωδέκατη επέτειος της «Ματωμένης Κυριακής» που θεωρείται πολύ δικαιολογημένα σαν απαρχή της ρωσικής επανάστασης.

Χιλιάδες εργάτες -και μάλιστα όχι σοσιαλδημοκράτες, αλλά άνθρωποι θρήσκοι και  πιστοί υπήκοοι, συρρέουν με την καθοδήγηση του παπά Γκαπόν από όλα τα σημεία της πόλης προς το κέντρο της πρωτεύουσας, προς την πλατεία των Χειμερινών ανακτόρων, για να επιδώσουν στον τσάρο την αναφορά τους. Οι εργάτες πηγαίνουν με εικόνες και  ο τοτινός αρχηγός τους Γκαπόν βεβαίωνε γραφτά τον τσάρο ότι εγγυάται για την προσωπική του ασφάλεια και τον παρακαλεί να εμφανιστεί στο λαό.

Καλούνται στρατεύματα. Οι ουλάνοι και οι κοζάκοι ρίχνονται στο πλήθος με γυμνά σπαθιά, πυροβολούν τους άοπλους εργάτες που εκλιπαρούσαν γονατιστοί τους κοζάκους να τους αφήσουν να πάνε στον τσάρο. Σύμφωνα με τις αστυνομικές αναφορές, σκοτώθηκαν τότε πάνω από χίλιοι και τραυματίσθηκαν πάνω από δυο χιλιάδες. Η αγανάκτηση των εργατών ήταν απερίγραπτη.

Να μια εικόνα πολύ γενική της 22 του Γενάρη 1905 -της «Ματωμένης Κυριακής».

Για να μπορέσετε να δείτε παραστατικότερα την ιστορική σημασία αυτού του γεγονότος, θα σας διαβάσω μερικά σημεία από την αναφορά των εργατών. Η αναφορά αρχίζει έτσι:

«Εμείς, οι εργάτες, κάτοικοι της Πετρούπολης, ήρθαμε σε Σένα. Είμαστε δυστυχισμένοι, ατιμασμένοι σκλάβοι, τσακισμένοι από το δεσποτισμό και την αυθαιρεσία. Όταν ξεχείλισε το ποτήρι της υπομονής, σταματήσαμε τη δουλειά και ζητήσαμε από τ’ αφεντικά μας να μας δώσουν μόνο εκείνο που χωρίς αυτό η ζωή είναι μαρτύριο. Όμως όλα αυτά απορρίφθηκαν, όλα φάνηκαν στους εργοστασιάρχες άνομα. Εμείς εδώ, πολλές χιλιάδες, όπως κι’ ολόκληρος ο ρωσικός λαός, δεν έχουμε κανένα ανθρώπινο δικαίωμα. Εξ αιτίας των αξιωματούχων Σου γίναμε σκλάβοι».

Η αναφορά απαριθμεί τα παρακάτω αιτήματα: αμνηστία, πολιτικές ελευθερίες, κανονικό μεροκάματο, βαθμιαία μεταβίβαση της γης στο λαό, σύγκληση συντακτικής συνέλευσης με βάση το γενικό και ίσο εκλογικό δικαίωμα, και τελειώνει με τα λόγια:

«Βασιλιά! Μην αρνηθείς να βοηθήσεις το λαό Σου! Γκρέμισε το τείχος ανάμεσα σε Σένα και το λαό Σου! Πρόσταξε και ορκίσου να εκπληρωθούν οι παρακλήσεις μας και θα κάνεις τη Ρωσία ευτυχισμένη, αν όχι, τότε είμαστε έτοιμοι να πεθάνουμε εδώ δα. Δεν μας μένουν παρά δυο δρόμοι: ελευθερία και ευτυχία ή τάφος».

Δοκιμάζεις ένα παράξενο αίσθημα, όταν διαβάζεις τώρα αυτή την αναφορά των αμόρφωτων, αγράμματων εργατών, που τους καθοδηγούσε ένας πατριαρχικός ιερέας. Άθελα σου έρχεται να κάνεις έναν παραλληλισμό ανάμεσα σ’ αυτή την απλοϊκή αναφορά και τις σημερινές ειρηνικές αποφάσεις των σοσιαλπασιφιστών, δηλ. των ανθρώπων που θέλουν να είναι σοσιαλιστές, μα που στην πράξη δεν είναι τίποτ’ άλλο από αστοί φρασεολόγοι. Οι μη συνειδητοί εργάτες της προεπαναστατικής Ρωσίας δεν ήξεραν ότι ο τσάρος είναι η κεφαλή της κυρίαρχης τάξης, δηλαδή της τάξης των μεγάλων γαιοκτημόνων, που με χίλια νήματα είναι πια συνδεμένοι με τη μεγαλοαστική τάξη και είναι έτοιμοι να υπερασπίσουν με όλα τα μέσα της βίας το μονοπώλιό τους, τα προνόμια και τα κέρδη τους. Οι σύγχρονοι σοσιαλπασιφιστές, που -χωρίς αστεία- θέλουν να φαίνονται άνθρωποι «πολυμαθείς», δεν ξέρουν ότι το να περιμένεις «δημοκρατική» ειρήνη από τις αστικές κυβερνήσεις, που διεξάγουν τον ιμπεριαλιστικό αρπακτικό πόλεμο, είναι τόσο κουτό, όσο κουτή είναι και η σκέψη ότι είναι τάχα δυνατό με ειρηνικές αναφορές να πείσεις τον ματοβαμμένο τσάρο για δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις.

Παρ’ όλα αυτά όμως η μεγάλη διαφορά ανάμεσά τους βρίσκεται στο γεγονός ότι οι σύγχρονοι σοσιαλπασιφιστές είναι σε μεγάλο βαθμό υποκριτές, που με ήπιες παραινέσεις προσπαθούν να αποσπάσουν το λαό από την επαναστατική πάλη, ενώ οι αμόρφωτοι ρώσοι εργάτες της προεπαναστατικής Ρωσίας απόδειξαν με έργα ότι ήταν άνθρωποι ευθείς, που για πρώτη φορά ξύπνησε η πολιτική τους συνείδηση.

Και να, ακριβώς σ’ αυτό το ξύπνημα της πολιτικής συνείδησης τεράστιων λαϊκών μαζών, στο ξύπνημά τους για επαναστατική πάλη βρίσκεται και η ιστορική σημασία της 22 του Γενάρη 1905.

«Στη Ρωσία δεν υπάρχει ακόμη επαναστατικός λαός» -έτσι έγραφε δυο μέρες πριν από τη «Ματωμένη Κυριακή» ο κύριος Πέτρος Στρούβε, ο τοτινός αρχηγός των ρώσων φιλελευθέρων, που έβγαζε τότε στο εξωτερικό ένα παράνομο, ελεύθερο, έντυπο. Τόσο παράλογη φαινόταν σ’ αυτόν τον «πολυμαθή» ξιπασμένο και αρχιβλάκα αρχηγό των αστών ρεφορμιστών η ιδέα πως μια αγράμματη αγροτική χώρα μπορεί να γεννήσει επαναστατικό λαό! Τόσο βαθιά ήταν η πεποίθηση των τοτινών -το ίδιο όπως και των τωρινών -ρεφορμιστών για το αδύνατο μιας πραγματικής επανάστασης!

Ως τις 9 του Γενάρη 1905 το επαναστατικό Κόμμα της Ρωσίας αποτελούνταν από μια μικρή χούφτα ανθρώπων -οι τοτινοί ρεφορμιστές (ίδια και απαράλλακτα όπως οι σημερινοί) μάς αποκαλούσαν κοροϊδευτικά «αίρεση». Μερικές εκατοντάδες επαναστάτες οργανωτές, μερικές χιλιάδες μέλη των τοπικών οργανώσεων, μισή ντουζίνα επαναστατικά φύλλα πού δεν έβγαιναν πιο συχνά από μια φορά το μήνα, τα οποία εκδίδονταν κυρίως στο εξωτερικό και στέλνονταν λαθραία στη Ρωσία, με απίστευτες δυσκολίες και με πολλές θυσίες—τέτοια ήταν τα επαναστατικά κόμματα στη Ρωσία και σε πρώτη γραμμή η επαναστατική σοσιαλδημοκρατία ως τις 22 του Γενάρη 1905. Το γεγονός αυτό έδινε τυπικά στους στενοκέφαλους και ξιπασμένους ρεφορμιστές το δικαίωμα να ισχυρίζονται ότι στη Ρωσία δεν υπάρχει ακόμη επαναστατικός λαός.

Στη διάρκεια όμως μερικών μηνών η εικόνα αυτή άλλαξε ολότελα. Οι εκατοντάδες των επαναστατών σοσιαλδημοκρατών αυξήθηκαν «ξαφνικά» σε χιλιάδες, οι χιλιάδες έγιναν αρχηγοί 2-3 εκατομμυρίων προλεταρίων. Η προλεταριακή πάλη προκάλεσε μεγάλο αναβρασμό, και εν μέρει και επαναστατικό κίνημα, στα σπλάχνα της μάζας πενήντα – εκατό εκατομμυρίων αγροτών, το αγροτικό κίνημα βρήκε απήχηση στο στρατό και οδήγησε σε εξεγέρσεις των φαντάρων, σε ένοπλες συγκρούσεις του ενός στρατιωτικού τμήματος με το άλλο. Έτσι μια κολοσσιαία χώρα με 130 εκατομμύρια κατοίκους μπήκε στην επανάσταση, έτσι η μισοκοιμισμένη Ρωσία μετατράπηκε στη Ρωσία του επαναστατικού προλεταριάτου και του επαναστατικού λαού.

Χρειάζεται να μελετήσουμε αυτό το πέρασμα, να καταλάβουμε πώς στάθηκε δυνατό να γίνει, να καταλάβουμε, ας το πούμε έτσι, τις μεθόδους και τους δρόμους του.

Το κυριότερο μέσο αυτού του περάσματος ήταν η μαζική απεργία. Η ιδιομορφία της ρωσικής επανάστασης βρίσκεται ακριβώς στο ότι όσον αφορά το κοινωνικό περιεχόμενό της ήταν αστικοδημοκρατική, ενώ όσον αφορά τα μέσα πάλης προλεταριακή. Ήταν αστικοδημοκρατική, επειδή ο σκοπός, στον οποίο απόβλεπε άμεσα και τον οποίο μπορούσε να πετύχει άμεσα με τις δικές της δυνάμεις, ήταν η λαοκρατική δημοκρατία, το οχτάωρο, η δήμευση της κολοσσιαίας μεγαλογαιοκτησίας των ευγενών—όλα τα μέτρα που πραγματοποίησε σχεδόν στο ακέραιο η αστική επανάσταση στη Γαλλία στα 1792 και 1793.

Η ρωσική επανάσταση ήταν ταυτόχρονα και προλεταριακή, όχι μόνο με την έννοια ότι το προλεταριάτο ήταν η καθοδηγητική δύναμη, η πρωτοπορία του κινήματος, αλλά και με την έννοια ότι ένα ειδικά προλεταριακό μέσο πάλης, και συγκεκριμένα η απεργία, αποτελούσε το κύριο μέσο για τη δραστηριοποίηση των μαζών και το πιο χαρακτηριστικό φαινόμενο στην κυματοειδή ανάπτυξη των αποφασιστικών γεγονότων.

την παγκόσμια ιστορία η ρωσική επανάσταση είναι η πρώτη, αλλά, χωρίς αμφιβολία, όχι η τελευταία μεγάλη επανάσταση, στην οποία η μαζική πολιτική απεργία έπαιξε έναν ασυνήθιστα μεγάλο ρόλο. Μπορεί μάλιστα να υποστηρίξει κανείς πως δεν είναι δυνατό να καταλάβουμε τα γεγονότα της ρωσικής επανάστασης και την εναλλαγή των πολιτικών μορφών της, αν δεν μελετήσουμε με βάση τη στατιστική των απεργιών τις βάσεις αυτών των γεγονότων και αυτής της εναλλαγής των μορφών.

Ξέρω πολύ καλά πόσο δεν έχουν θέση σε μια διάλεξη τα ξερά στατιστικά στοιχεία, πόσο είναι ικανά να τρομάξουν τον ακροατή. Ωστόσο όμως δεν μπορώ παρά να αναφέρω μερικούς στρογγυλούς αριθμούς, για να έχετε τη δυνατότητα να εκτιμήσετε την πραγματική αντικειμενική βάση ολόκληρου του κινήματος. Ο μέσος ετήσιος αριθμός των απεργών στη Ρωσία στα 10 χρόνια πριν από την επανάσταση ήταν 43 χιλιάδες. Συνεπώς, ο συνολικός αριθμός των απεργών στη διάρκεια όλης της δεκαετίας πριν από την επανάσταση ήταν 430 χιλιάδες. Το Γενάρη του 1905, πρώτο μήνα της επανάστασης, ο αριθμός των απεργών ήταν 440 χιλιάδες. Ώστε, μέσα σε ένα μόνο μήνα απεργήσανε περισσότεροι απ’ όσους απεργήσανε σ’ όλη την προηγούμενη δεκαετία!

Σε καμιά καπιταλιστική χώρα του κόσμου ακόμη και στις πιο προοδευμένες χώρες, σαν την Αγγλία, τις Ενωμένες Πολιτείες της Αμερικής και τη Γερμανία, ο κόσμος δεν είδε τέτοιο μεγαλειώδες απεργιακό κίνημα, όπως στη Ρωσία το 1905. Ο συνολικός αριθμός των απεργών ήταν 2 εκατομμύρια 800 χιλιάδες, δηλαδή διπλάσιος από το συνολικό αριθμό των εργοστασιακών εργατών! Αυτό βέβαια δεν αποδείχνει ότι στη Ρωσία οι εργοστασιακοί εργάτες των πόλεων ήταν πιο μορφωμένοι ή πιο δυνατοί ή πιο προσαρμοσμένοι στην πάλη απ’ ό,τι τ’ αδέλφια τους στη Δυτική Ευρώπη. Αληθινό είναι ακριβώς το αντίθετο.

Αυτό όμως δείχνει πόσο μεγάλη μπορεί να είναι η μισοκοιμισμένη ενεργητικότητα του προλεταριάτου. Αυτό μαρτυρεί ότι σε επαναστατική εποχή -το υποστηρίζω αυτό χωρίς καμιά υπερβολή με βάση τα πιο ακριβή δεδομένα της ρωσικής ιστορίας -το προλεταριάτο μπορεί ν’ αναπτύξει εκατό φορές μεγαλύτερη αγωνιστική ενέργεια, απ’ ότι σε μια συνηθισμένη ήρεμη εποχή. Αυτό μαρτυρεί ότι η ανθρωπότητα μέχρι και το 1905 δεν ήξερε ακόμη πόσο μεγάλη, πόσο μεγαλειώδης μπορεί να είναι και θα είναι η ένταση των δυνάμεων του προλεταριάτου, όταν πρόκειται να αγωνιστεί για πραγματικά μεγάλους σκοπούς, να αγωνιστεί πραγματικά επαναστατικά!

Η ιστορία της ρωσικής επανάστασης μας δείχνει ότι εκείνοι που πάλεψαν με την πιο μεγάλη επιμονή και με την πιο μεγάλη αυτοθυσία είναι η πρωτοπορία, τα επίλεκτα στοιχεία των μισθωτών εργατών. Όσο πιο μεγάλα ήταν τα εργοστάσια, τόσο πιο επίμονα διεξάγονταν οι απεργίες, τόσο πιο συχνά επαναλαμβάνονταν μέσα στον ίδιο χρόνο. Όσο πιο μεγάλη ήταν η πόλη, τόσο πιο σημαντικός ήταν ο ρόλος του προλεταριάτου στην πάλη. Οι τρεις μεγάλες πόλεις, στις οποίες ζουν οι πιο συνειδητοί και οι πιο πολλοί εργάτες, η Πετρούπολη, η Ρίγα και η Βαρσοβία, δίνουν ασύγκριτα μεγαλύτερο αριθμό απεργών σε σχέση με το συνολικό αριθμό των εργατών από ό,τι δίνουν όλες οι άλλες πόλεις, χωρίς να μιλήσουμε πια για το χωριό.

Οι μεταλλουργοί αποτελούν στη Ρωσία -ίσως το ίδιο όπως και στις άλλες καπιταλιστικές χώρες -το πρωτοπόρο τμήμα του προλεταριάτου. Και εδώ παρατηρούμε το παρακάτω διδακτικό γεγονός: κάθε εκατοντάδα εργοστασιακών εργατών στη Ρωσία έδωσε το 1905 γενικά 160 απεργούς. Ενώ κάθε εκατοντάδα μεταλλουργών έδωσε τον ίδιο χρόνο 320 απεργούς! Σύμφωνα με υπολογισμούς, κάθε Ρώσος εργοστασιακός εργάτης έχασε το 1905 εξ αιτίας της απεργίας κατά μέσον όρο 10 ρούβλια —περίπου 26 φράγκα με την προπολεμική τιμή τους— τα θυσίαζε, μπορεί να πει κανείς, για τον αγώνα. Αν πάρουμε όμως μόνο τους μεταλλουργούς, θα έχουμε ένα ποσό τρεις φορές μεγαλύτερο! Μπροστά βάδιζαν τα πιο καλά στοιχεία της εργατικής τάξης, τραβώντας μαζί τους τους ταλαντευόμενους, αφυπνίζοντας τους κοιμισμένους και  ενθαρρύνοντας τους αδύνατους.

Εξαιρετικά ιδιόμορφο ήταν το μπλέξιμο των οικονομικών απεργιών με τις πολιτικές τον καιρό της επανάστασης. Δεν χωράει αμφιβολία πως μόνο η πιο στενή σύνδεση αυτών των δυο μορφών απεργίας εξασφάλισε τη μεγάλη δύναμη του κινήματος. Οι πλατιές μάζες των εκμεταλλευομένων δεν θα ήταν δυνατό με κανένα τρόπο να τραβηχτούν στο επαναστατικό κίνημα, αν οι μάζες αυτές δεν έβλεπαν καθημερινά μπροστά τους παραδείγματα για το πώς οι μισθωτοί εργάτες των διάφορων κλάδων της βιομηχανίας εξανάγκαζαν τους καπιταλιστές να καλυτερεύουν άμεσα, χωρίς καθυστέρηση την κατάστασή τους. Χάρη σ’ αυτή την πάλη φύσηξε ένας καινούργιος αέρας σε όλη τη μάζα του ρωσικού λαού. Μόνο τώρα η δουλοπάροικη, η πατριαρχική, η ευσεβής και πειθήνια Ρωσία, η βυθισμένη σε χειμερινή νάρκη, αποτίναξε τον παλιό Αδάμ· μόνο τώρα ο ρωσικός λαός πήρε μια πραγματικά δημοκρατική, μια πραγματικά επαναστατική διαπαιδαγώγηση.

Όταν οι κύριοι αστοί και τα άκριτα φερέφωνά τους, οι σοσιαλιστές ρεφορμιστές, μιλάνε με τόση ξιπασιά για «διαπαιδαγώγηση» των μαζών, τη διαπαιδαγώγηση την εννοούν συνήθως σαν κάτι το δασκαλίστικο, το σχολαστικό, που εκφυλίζει τις μάζες και μπολιάζει σ’ αυτές αστικές προλήψεις.

Η πραγματική διαπαιδαγώγηση των μαζών δεν μπορεί ποτέ να χωριστεί από την ανεξάρτητη πολιτική πάλη, και ιδιαίτερα από την επαναστατική πάλη της ίδιας της μάζας. Μόνο η πάλη διαπαιδαγωγεί την εκμεταλλευόμενη τάξη, μόνο η πάλη της αποκαλύπτει το μέτρο των δυνάμεών της, της πλαταίνει τον ορίζοντα, αναπτύσσει τις ικανότητές της, φωτίζει το μυαλό της και ατσαλώνει τη θέλησή της. Και γι’ αυτό, ακόμη και οι αντιδραστικοί αναγκάστηκαν να παραδεχτούν πως ο χρόνος 1905, χρόνος πάλης, «ο τρελός χρόνος», έθαψε οριστικά την πατριαρχική Ρωσία.

Ας εξετάσουμε από πιο κοντά το συσχετισμό ανάμεσα στους μεταλλουργούς και τους υφαντουργούς της Ρωσίας στη διάρκεια του απεργιακού αγώνα το 1905. Οι μεταλλουργοί είναι οι καλύτερα πληρωνόμενοι, οι πιο συνειδητοί, οι πιο πολιτισμένοι προλετάριοι. Οι εργάτες της υφαντουργίας, που ο αριθμός τους στη Ρωσία το 1905 ξεπερνούσε πάνω από δυόμιση φορές τον αριθμό των μεταλλουργών, αποτελούν την πιο καθυστερημένη, τη χειρότερα πληρωνόμενη απ’ όλους τους άλλους μάζα, η οποία συχνά δεν έχει ακόμη κόψει οριστικά τους δεσμούς της με το αγροτικό συγγενολόι της στο χωριό. Και δω βρισκόμαστε μπροστά στο παρακάτω πολύ σοβαρό γεγονός.

Οι απεργίες των μεταλλουργών στη διάρκεια ολόκληρου του 1905 δίνουν την υπεροχή στην πολιτική απεργία απέναντι στην οικονομική, αν και στις αρχές του χρόνου η υπεροχή αυτή απέχει πολύ ακόμη από του να είναι τόσο μεγάλη, όπως στο τέλος του χρόνου. Απεναντίας, στους υφαντουργούς παρατηρούμε στις αρχές του 1905 μια κολοσσιαία υπεροχή των οικονομικών απεργιών, ενώ η πολιτική απεργία αποκτά υπεροχή μόλις στο τέλος του χρόνου. Από δω βγαίνει εντελώς ξεκάθαρα ότι μόνο η οικονομική πάλη, μόνο η πάλη για την άμεση, επείγουσα βελτίωση της κατάστασής τους είναι ικανή να αναταράξει τα πιο καθυστερημένα στρώματα της εκμεταλλευόμενης μάζας, τους δίνει μια πραγματική διαπαιδαγώγηση και τα μετατρέπει -σε επαναστατική εποχή -στη διάρκεια λίγων μηνών, σε στρατιά πολιτικών αγωνιστών.

Γι’ αυτό, φυσικά, ήταν απαραίτητο το πρωτοπόρο τμήμα των εργατών να μην εννοεί την ταξική πάλη σαν πάλη για τα συμφέροντα ενός μικρού ανώτερου στρώματος, όπως πολύ συχνά οι ρεφορμιστές προσπαθούσαν να υποβάλουν αυτή την  ιδέα στους εργάτες, μα οι προλετάριοι να εμφανίζονται πραγματικά σαν πρωτοπορία της πλειοψηφίας των εκμεταλλευομένων και να τραβούν αυτή την πλειοψηφία στην πάλη, όπως έγινε στη Ρωσία το 1905 και όπως θα πρέπει να γίνει και χωρίς καμιά αμφιβολία θα γίνει στην επερχόμενη προλεταριακή επανάσταση στην Ευρώπη.

Οι αρχές του 1905 έφεραν το πρώτο μεγάλο κύμα του απεργιακού κινήματος σ’ όλη τη χώρα. Την άνοιξη αυτού του χρόνου βλέπουμε κιόλας το ξύπνημα του πρώτου μεγάλου, όχι μόνο οικονομικού, μα και πολιτικού αγροτικού κινήματος στη Ρωσία. Πόσο μεγάλη σημασία έχει το γεγονός αυτό, που αποτέλεσε στροφή για την ιστορία, μπορεί να το καταλάβει μόνο εκείνος που θα θυμηθεί πως η αγροτιά της Ρωσίας μόλις το 1861 απελευθερώθηκε από την πιο καταθλιπτική δουλοπάροικη εξάρτηση, πως οι αγρότες στην πλειοψηφία τους είναι αγράμματοι, ζουν μέσα σε απερίγραπτη ανέχεια, καταδυναστευμένοι από τους τσιφλικάδες, αφιονισμένοι από τους παπάδες, απομονωμένοι ο ένας από τον άλλο εξαιτίας των τεράστιων αποστάσεων και της σχεδόν ολοκληρωτικής έλλειψης δρόμων.

Το 1825 η Ρωσία για πρώτη φορά έβλεπε επαναστατικό κίνημα ενάντια στον τσαρισμό, και το κίνημα αυτό το αντιπροσώπευαν σχεδόν ολοκληρωτικά οι ευγενείς. Από τη στιγμή εκείνη και ως το 1881, τότε που τρομοκράτες σκότωσαν τον Αλέξανδρο Β’, επικεφαλής του κινήματος βρίσκονταν διανοούμενοι που προέρχονταν από τα μεσαία στρώματα. Οι άνθρωποι αυτοί έδειξαν μέγιστη αυτοθυσία και με την ηρωική τους τρομοκρατική μέθοδο πάλης κατέπληξαν όλο τον κόσμο. Οι θυσίες αυτές αναμφισβήτητα δεν πήγαν του κάκου, συντέλεσαν αναμφισβήτητα -άμεσα ή έμμεσα- στην επαναστατική διαπαιδαγώγηση του ρωσικού λαού που επακολούθησε. Μα τον άμεσο σκοπό τους, το ξύπνημα της λαϊκής επανάστασης, δεν τον πέτυχαν και δεν μπορούσαν να τον πετύχουν.

Αυτό το κατόρθωσε μόνο η επαναστατική πάλη του προλεταριάτου. Μόνο τα κύματα της μαζικής απεργίας που κατέκλυσαν όλη τη χώρα, σε συνδυασμό με τα σκληρά μαθήματα του ιμπεριαλιστικού ρωσοϊαπωνικού πολέμου, ξύπνησαν τις πλατιές μάζες της αγροτιάς από το ληθαργικό τους ύπνο. Η λέξη  «απεργός» απόκτησε για τους αγρότες ολότελα καινούργια σημασία: σήμαινε κάτι σαν αντάρτης, επαναστάτης, που πριν εκφραζόταν με τη λέξη «φοιτητής». Επειδή όμως ο «φοιτητής» ανήκε στα μεσαία στρώματα, στους «σπουδαγμένους», στους «κυρίους», ήταν ξένος στο λαό. Αντίθετα ο «απεργός» προήλθε ο ίδιος από το λαό, ανήκε ο ίδιος στους εκμεταλλευόμενους. Όταν ήταν εκτοπισμένος από την Πετρούπολη, πολύ συχνά ξαναγύριζε στο χωριό και διηγόταν στους συντρόφους του του χωριού για την πυρκαγιά που αγκάλιαζε τις πόλεις και που θα εκμηδένιζε τόσο τους καπιταλιστές, όσο και τους ευγενείς. Στο ρωσικό χωριό εμφανίστηκε ένας καινούργιος τύπος- ο συνειδητός νεαρός αγρότης. Αυτός ερχόταν σ’ επαφή με τους «απεργούς», διάβαζε εφημερίδες, διηγόταν στους αγρότες για τα γεγονότα των πόλεων, εξηγούσε στους συντρόφους του του χωριού τη σημασία των πολιτικών διεκδικήσεων και τους καλούσε στην πάλη ενάντια στους μεγάλους γαιοκτήμονες- ευγενείς, ενάντια στους παπάδες και τους αξιωματούχους.

Προσπάθησα να σας περιγράψω πώς οι εργατικές απεργίες ανατάραξαν όλη τη χώρα και τα πιο πλατιά, τα πιο καθυστερημένα στρώματα των εκμεταλλευομένων, πώς άρχισε το εργατικό κίνημα και πώς συνοδεύτηκε από στρατιωτικές εξεγέρσεις.

Το φθινόπωρο του 1905 ολόκληρο το κίνημα έφτασε στο απόγειό του. Στις 6 Αυγούστου βγήκε διάγγελμα του τσάρου για την ίδρυση αντιπροσωπευτικού σώματος. Η λεγόμενη Δούµα του Μπουλίγκιν θα συγκροτούνταν µέ βάση έναν εκλογικό νόμο πού πρόβλεπε ένα γελοία μικρό αριθμό εκλογέων και δεν παραχωρούσε σ ‘αυτό το ιδιόρρυθμο «Κοινοβούλιο» κανένα νομοθετικό δικαίωμα, άλλα μόνο συμβουλευτικό δικαιώματα!

Η αστική τάξη, οι φιλελεύθεροι, οι οπορτουνιστές ήταν έτοιμοι ν’ αδράξουν και με τα δυο τους χέρια αυτό το «δώρο» του τρομαγμένου τσάρου. Σαν όλους τους ρεφορμιστές, οι ρεφορμιστές µας του 1905 δεν μπορούσαν να καταλάβουν ότι υπάρχουν ιστορικές καταστάσεις, όπου οι μεταρρυθμίσεις και ιδιαίτερα οι υποσχέσεις για μεταρρυθμίσεις επιδιώκουν αποκλειστικά και μόνο ένα σκοπό: να σταματήσουν τον αναβρασμό μέσα στο λαό, να αναγκάσουν την επαναστατική τάξη να σταματήσει ή τουλάχιστο να εξασθενίσει την πάλη.

Η ρωσική επαναστατική σοσιαλδημοκρατία κατάλαβε καλά τον αληθινό χαρακτήρα αυτής της παραχώρησης, αυτού του δώρου ενός συντάγματος-σκιάς τον Αύγουστο του 1905. Και γι’ αυτό χωρίς να χάσει ούτε ένα λεπτό, έριξε το σύνθημά: κάτω ή συμβουλευτική Δούµα! Μποϊκοτάρισμα της Δούµας! Κάτω ή τσαρική Κυβέρνηση! Συνέχιση της επαναστατικής πάλης για την ανατροπή αυτής της Κυβέρνησης! Όχι ό τσάρος, αλλά ή προσωρινή επαναστατική Κυβέρνηση πρέπει να συγκαλέσει την πρώτη αληθινή λαϊκή αντιπροσωπεία στη Ρωσία!

Η ιστορία απόδειξε ότι οι επαναστάτες σοσιαλδημοκράτες είχαν δίκιο, µια και ή Δούµα του Μπουλίγκιν δεν συγκλήθηκε ποτέ. Τη σάρωσε ό επαναστατικός ανεμοστρόβιλος πριν άκοπή συγκληθεί. Ο ανεμοστρόβιλος αυτός ανάγκασε τον τσάρο να έκδοση νέο εκλογικό νόμο, πού μεγάλωνε σηµαντικά τον αριθμό των εκλογέων, και να αναγνωρίσει το νομοθετικό χαρακτήρα της Δούµας.

Ο Οχτώβρης και ο Δεκέµβρης του 1905 σημειώνουν το αποκορύφωμα της ανιούσας της ρωσικής επανάστασης. Όλες οι πηγές της επαναστατικής δύναμης του λαού άνοιξαν πολύ πλατύτερα απ’ ό,τι- προηγούμενα. Ο αριθμός των απεργών που το Γενάρη του 1905, όπως σας είπα ήδη, ήταν 440 χιλιάδες, τον Οκτώβρη του 1905 ξεπέρασε το μισό εκατομμύριο (σημειώστε, μόνο μέσα σ ‘ένα µήνα!). Αλλά στον αριθμό αυτό, που αγκαλιάζει μόνο τους εργοστασιακούς εργάτες, πρέπει να προσθέσουμε ακόμη µερικές εκατοντάδες χιλιάδες σιδηροδρομικούς εργάτες, ταχυδρομικούς και τηλεγραφικούς υπαλλήλους κτλ.

Η γενική απεργία των σιδηροδρομικών της Ρωσίας διέκοψε τίς σιδηροδρομικές συγκοινωνίες και παράλυσε µε τον πιο αποφασιστικό τρόπο τη δύναμη της Κυβέρνησης. Άνοιξαν οι πόρτες των πανεπιστημίων και οι αίθουσες διδασκαλίας, που αποκλειστικός προορισμός τους στην ειρηνική περίοδο ήταν να αφιονίζουν τα κεφάλια των νέων µε την από καθέδρας σοφία των καθηγητών και να τους µετατρέπουν σε πειθήνιους υπηρέτες της αστικής τάξης και του τσαρισμού, χρησίμευαν τώρα σαν τόπος συνελεύσεων για χιλιάδες και χιλιάδες εργάτες, επαγγελματίες και υπαλλήλους πού συζητούσαν ανοιχτά και ελεύθερα τα πολιτικά ζητήματα.

Κατακτήθηκε ή ελευθερία του τύπου. Η λογοκρισία απλούστατα παραμερίστηκε. Κανένας έκδοτης δεν τολμούσε να υποβάλει στις αρχές το υποχρεωτικό αντίτυπο, και οι αρχές δεν τολμούσαν να πάρουν ενάντια σ’ αυτό κανένα µέτρο. Για πρώτη φορά στην ιστορία της Ρωσίας εμφανίστηκαν ελεύθερα στην Πετρούπολη και σ’ άλλες πόλεις επαναστατικές εφημερίδες. Μόνο στην Πετρούπολη έβγαιναν τρεις ημερήσιες σοσιαλδημοκρατικές εφημερίδες με τιράζ από 50 ως 100 χιλιάδες φύλλα.

Το προλεταριάτο βάδιζε επικεφαλής του κινήματος. Σαν καθήκον του έταξε την κατάκτηση µέ επαναστατικό τρόπο του οχτάωρου. Το μαχητικό σύνθηµα του προλεταριάτου της Πετρούπολης ήταν τότε: «οχτάωρο και όπλα!». Για μια ολοένα αυξανόμενη µάζα εργατών γινόταν ολοφάνερο πώς την τύχη της επανάστασης µπορεί να την κρίνει και θα την κρίνει µόνο η ένοπλη πάλη.

Μέσα στη φωτιά της πάλης σχηματίστηκε µια ιδιόμορφη µαζική οργάνωση: τα περίφηµα Σοβιέτ των εργατών βουλευτών, συνελεύσεις των αντιπροσώπων από όλα τα εργοστάσια. Αυτά τα Σοβιέτ των εργατών βουλευτών σέ αρκετές πόλεις της Ρωσίας είχαν αρχίσει όλο και περισσότερο να παίζουν ρόλο προσωρινής επαναστατικής κυβέρνησης, ρόλο οργάνων και καθοδηγητών των εξεγέρσεων. Έγιναν απόπειρες να οργανωθούν Σοβιέτ των στρατιωτών και ναυτών βουλευτών και να συνενωθούν µέ τα Σοβιέτ των εργατών βουλευτών.

Μερικές πόλεις της Ρωσίας ζούσαν εκείνες τίς µέρες μια περίοδο διάφορων τοπικών μικρών «δημοκρατιών», στις οποίες η κυβερνητική εξουσία είχε καταλυθεί και το Σοβιέτ των εργατών βουλευτών λειτουργούσε πραγματικά σαν νέα κρατική εξουσία. Δυστυχώς, οι περίοδοι αυτές ήταν πολύ σύντομες, οι «νίκες» ήταν πολύ αδύνατες, πολύ απομονωμένες.

Το αγροτικό κίνημα το φθινόπωρο του 1905 πήρε ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις. Περισσότερο από το ένα τρίτο των επαρχιών όλης της χώρας τίς αγκάλιασαν τότε οι λεγόμενες «αγροτικές ταραχές» και οι πραγματικές αγροτικές εξεγέρσεις. Οι αγρότες έκαψαν ως 2 χιλιάδες αγροκτήματα και μοίρασαν ανάμεσά τους τα μέσα διαβίωσης πού είχαν κλέψει από το λαό οι άρπαγες ευγενείς.

Δυστυχώς, ή δουλειά αυτή δεν ήταν πολύ ριζική! Δυστυχώς, οι αγρότες κατάστρεψαν τότε µόνο το ένα δέκατο πέμπτο απ’ όλα τα αγροκτήματα των ευγενών, μόνο το ένα δέκατο πέμπτο απ’ ό,τι έπρεπε να καταστρέψουν, για να σβήσουν ολοκληρωτικά από το πρόσωπο της ρωσικής γης το αίσχος της μεγάλης φεουδαρχικής γαιοκτησίας. Δυστυχώς, οι αγρότες έδρασαν πολύ σκόρπια, ανοργάνωτα, όχι αρκετά επιθετικά, και εδώ βρίσκεται μια από τίς βασικές αίτιες της ήττας της επανάστασης.

Ανάμεσα στους καταπιεζόμενους λαούς της Ρωσίας ξέσπασε ένα απελευθερωτικό εθνικό κίνημα. Στη Ρωσία πάνω από το μισό, σχεδόν τα’ τρία πέμπτα (ακριβώς: τα 57%) του πληθυσμού υποβάλλεται σέ εθνική καταπίεση, δεν έχει την ελευθερία να µιλάει ακόμη και τη µητρική του γλώσσα, εκρωσίζεται µέ τη βία. Οι μουσουλμάνοι, λ.χ. πού αριθμούν δεκάδες εκατομμύρια του πληθυσμού της Ρωσίας, οργάνωσαν τότε µέ καταπληκτική ταχύτητα- η εποχή αυτή ήταν γενικά εποχή κολοσσιαίας ανάπτυξης των διάφορων οργανώσεων – μια Μουσουλμανική ένωση.

Για να δώσω στη συγκέντρωση, και ιδιαίτερα στη νεολαία, ένα παράδειγμα για το πώς ανέβαινε στην τοτινή Ρωσία το εθνικό απελευθερωτικό κίνημα σέ συνδυασμό µέ το εργατικό κίνημα, θα σας αναφέρω ένα παράδειγμα.

Το Δεκέµβρη του 1905 σέ εκατοντάδες σχολεία οι πολωνοί μαθητές έκαψαν όλα τα ρωσικά βιβλία, τίς εικόνες και τα πορτραίτα του τσάρου, έδειραν και έδιωξαν από τα σχολειά τους ρώσους δασκάλους και τους ρώσους μαθητές τους-φωνάζοντας: «Έξω, στη Ρωσία!». Οι διεκδικήσεις των πολωνών μαθητών της μέσης εκπαίδευσης ήταν, ανάδεσα στις άλλες, οι παρακάτω: «1) όλες οι µέσες σχολές να υπαχθούν στο Σοβιέτ των εργατών βουλευτών 2) σύγκληση κοινών µαθητικών και εργατικών συνελεύσεων στα σχολικά κτίρια, 3) άδεια να φορούν οι μαθητές στα γυμνάσια κόκκινες μπλούζες σε ένδειξη ότι είναι οπαδοί της επερχόμενης προλεταριακής δημοκρατίας» κτλ.

Όσο πιο ψηλά ανέβαιναν τα κύματα του κινήματος, με τόση μεγαλύτερη ενεργητικότητα και αποφασιστικότητα εξοπλιζόταν η αντίδραση για την πάλη ενάντια στην επανάσταση. Στη ρωσική επανάσταση του 1905 επαληθεύτηκε εκείνο που έγραφε ο Κ. Κάουτσκι το 1902 στο βιβλίο του «Η κοινωνική επανάσταση» (με την ευκαιρία σημειώνουμε ότι τότε ήταν ακόμη επαναστάτης μαρξιστής και όχι υπερασπιστής των σοσιαλπατριωτών και των οπορτουνιστών, όπως είναι σήμερα). Ο Κ. Κάουτσκι έγραφε τα έξης:

«…Η επερχόμενη επανάσταση.… θα μοιάζει λιγότερο με ξαφνική εξέγερση ενάντια στην Κυβέρνηση και περισσότερο με παρατεταμένο εµφύλιο πόλεμο».

Έτσι κι ‘έγινε! Έτσι και θα γίνει αναμφισβήτητα στην επερχόμενη ευρωπαϊκή επανάσταση!

Το μίσος του τσαρισμού στράφηκε ιδιαίτερα ενάντια στους εβραίους. Από τη μια μεριά, οι εβραίοι έδιναν ένα ιδιαίτερα μεγάλο ποσοστό (σέ σύγκριση µέ το σύνολο του εβραϊκού πληθυσμού) ηγετών του επαναστατικού κινήματος. Και με την ευκαιρία θα σημειώσω ότι και τώρα οι εβραίοι προσφέρουν τούτη την υπηρεσία, ότι δηλαδή σέ σύγκριση µέ άλλους λαούς δίνουν ένα σχετικά μεγάλο ποσοστό εκπροσώπων του διεθνιστικού ρεύματος. Και από την άλλη, ό τσαρισμός ήξερε περίφημα να χρησιμοποιεί τίς αποτρόπαιες προλήψεις των πιο άξεστων στρωμάτων του πληθυσμού ενάντια στους εβραίους. Έτσι έγιναν πογκρόμ, πού στις περισσότερες περιπτώσεις υποστηρίζονταν από την αστυνομία, αν δεν τα καθοδηγούσε άµεσα ή ίδια-σέ 100 πόλεις στην περίοδο αυτή υπολογίζονται πάνω από 4000 οι σκοτωμένοι και πάνω από 10 000 οι σακατεμένοι-οι τερατώδεις αυτές σφαγές των ειρηνικών εβραίων, των γυναικών και των παιδιών τους, πού προκάλεσαν τόσο μεγάλο αποτροπιασμό σ’ όλο τον πολιτισμένο κόσμο. Φυσικά, εννοώ τον αποτροπιασμό των πραγματικά δημοκρατικών στοιχείων του πολιτισμένου κόσμου, και τέτοιοί είναι αποκλειστικά και μόνο οι σοσιαλιστές εργάτες, οι προλετάριοι.

Η αστική τάξη, ακόμη και των πιο ελεύθερων, ακόμη και των πιο δημοκρατικών χωρών της Δυτικής Ευρώπης ξέρει θαυμάσια να συνδυάζει τίς υποκριτικές της φράσεις για «ρωσικές θηριωδίες» με τις πιο ξετσίπωτες χρηματιστικές συναλλαγές, ιδιαίτερα με την οικονομική υποστήριξη του τσαρισμού και την ιμπεριαλιστική εκμετάλλευση της Ρωσίας µέσω της εξαγωγής κεφαλαίων κτλ.

Η επανάσταση του 1905 έφτασε στο αποκορύφωμά της με τη δεκεμβριανή εξέγερση της Μόσχας. Μικρός αριθμός εξεγερμένων εργατών, συγκεκριμένα εργάτες οργανωμένοι και ένοπλοι -δεν ήταν παραπάνω από οχτώ χιλιάδες-αντιστάθηκαν εννιά µέρες στην τσαρική Κυβέρνηση πού δεν µπορούσε να έχει εμπιστοσύνη στη φρουρά της Μόσχας, µά αντίθετα ήταν αναγκασμένη να την κρατά κλεισμένη, και µόνο χάρη στην άφιξη του συντάγµατος Σεμιόνοβσκι από την Πετρούπολη μπόρεσε να καταστείλει την εξέγερση.

Στην αστική τάξη αρέσει να αποκαλεί την εξέγερση της Μόσχας κάτι το τεχνητό και να την περιγελά. Λογουχάρη, στη λεγόμενη «επιστημονική» φιλολογία της Γερμανίας ό κύριος καθηγητής Μάξ Βέμπερ στη μεγάλη εργασία του για την πολιτική ανάπτυξη της Ρωσίας ονόμασε την εξέγερση της Μόσχας «πραξικόπημα». «Η ομάδα του Λένιν-γράφει αυτός ό «πολυμαθέστατος» κύριος καθηγητής-και ένα μέρος των εσέρων από πολύν ήδη καιρό προετοίμαζαν αυτή την παράλογη εξέγερση».

Για να εκτιμήσουμε όπως αξίζει αυτή την καθηγητική σοφία της δειλής αστικής τάξης, φτάνει να ξαναφέρουμε στη µνήµη µας τους ξερούς αριθμούς της στατιστικής των απεργιών. Το Γενάρη του 1905 στη Ρωσία ήταν µόνο 123 χιλιάδες καθαρά πολιτικοί απεργοί, τον Οκτώβρη 330 χιλιάδες και το’ Δεκέμβρη έφτασαν στο μάξιμουμ, για την ακρίβεια 370 χιλιάδες καθαρά πολιτικοί απεργοί μέσα σέ ένα μήνα! Ας θυμηθούμε την ανάπτυξη της επανάστασης, τίς εξεγέρσεις των αγροτών και των φαντάρων και θα καταλήξουμε αμέσως στην πεποίθηση ότι οι κρίσεις της αστικής «επιστήμης» για την εξέγερση του Δεκέμβρη δεν είναι µόνο ανόητες, αλλά είναι μια φραστική υπεκφυγή των εκπροσώπων της δειλής αστικής τάξης πού βλέπει στο προλεταριάτο τον πιο επικίνδυνο ταξικό της εχθρό.

Στην πραγματικότητα όλη ή εξέλιξη της ρωσικής επανάστασης έσπρωχνε αναπόφευκτα στην ένοπλη αποφασιστική μάχη ανάδεσα στην τσαρική κυβέρνηση και την πρωτοπορία του συνειδητού από ταξική άποψη προλεταριάτου.

Στις σκέψεις μου που ήδη εξέθεσα τόνισα ήδη που βρισκόταν η αδυναμία της ρωσικής επανάστασης, η οποία και οδήγησε στην προσωρινή ήττα της.

Από την καταστολή της εξέγερσης του Δεκέμβρη αρχίζει η κατιούσα της επανάστασης. Και στην περίοδο αυτή υπάρχουν εξαιρετικά ενδιαφέροντα σημεία φτάνει μόνο να θυμηθούμε την απόπειρα που έκαναν δυο φορές τα πιο µαχητικά στοιχεία της εργατικής τάξης να σταματήσουν την υποχώρηση της επανάστασης και να προετοιμάσουν καινούργια επίθεση.

Τα χρονικά μου όρια όμως έχουν πιά σχεδόν εξαντληθεί και δεν θέλω να κάνω κατάχρηση της υπομονής των ακροατών µου. Άλλωστε το πιο σπουδαίο για την κατανόηση της ρωσικής επανάστασης: τον ταξικό χαρακτήρα της και τις κινητήριες δυνάμεις της, τα μέσα πάλης της, µου φαίνεται, πως ήδη το περιέγραψα στο βαθμό πού γενικά είναι δυνατό να εξαντλήσει κανείς ένα τόσο τεράστιο θέµα σέ μια σύντομη διάλεξη

Μόνο μερικές ακόμη σύντομες παρατηρήσεις σχετικά µε την παγκόσμια σημασία της ρωσικής επανάστασης.

Η Ρωσία γεωγραφικά, οικονομικά και ιστορικά, δεν ανήκει µόνο στην Ευρώπη, αλλά και στην Ασία. Και γι’ αυτό βλέπουμε πως η ρωσική επανάσταση πέτυχε όχι μόνο να αφυπνίσει οριστικά την πιο μεγάλη και την πιο καθυστερημένη χώρα της Ευρώπης και να δημιουργήσει έναν επαναστατικό λαό που τον καθοδηγεί” ένα επαναστατικό προλεταριάτο.

Δεν πέτυχε µόνο αυτό. Η ρωσική επανάσταση προκάλεσε ένα κίνημα σ’ όλη την Ασία. Οι επαναστάσεις στην Τουρκία, στην Περσία και στην Κίνα αποδείχνουν ότι η ισχυρή εξέγερση του 1905 άφησε βαθιά ίχνη και ότι ή επίδρασή της, που εκδηλώνεται με την προχωρητική κίνηση εκατοντάδων και εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων, δεν είναι δυνατό να ξεριζωθεί.

Η ρωσική επανάσταση επηρέασε έμμεσα και χώρες πού βρίσκονται στη Δύση. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στις 30 του Οχτώβρη 1905 μόλις έφτασε στη Βιέννη το τηλεγράφημα σχετικά µε το διάγγελμα του τσάρου για το σύνταγμα, ή είδηση αυτή έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στην οριστική νίκη του γενικού εκλογικού δικαιώματος στην Αυστρία.

Στη διάρκεια των εργασιών του συνεδρίου της αυστριακής σοσιαλδημοκρατίας, όταν ό σύντροφος Ελλενµπόγκεν -τότε δεν ήταν ακόµη σοσιαλπατριώτης, τότε ήταν ακόμη σύντροφος – έκανε την εισήγησή του για την πολιτική απεργία, έβαλαν στο τραπέζι µπροστά του το τηλεγράφημα αυτό. Οι συζητήσεις διακόπηκαν αμέσως. Η θέση μας είναι στους δρόμους! – να ποια ήταν η κραυγή που αντήχησε στην αίθουσα συνεδριάσεων των εκπροσώπων της αυστριακής σοσιαλδημοκρατίας. Και οι κατοπινές μέρες είδαν τεράστιες διαδηλώσεις στους δρόμους της Βιέννης και οδοφράγματα στην Πράγα. Η νίκη του γενικού εκλογικού δικαιώματος στην Αυστρία είχε κριθεί.

Πολύ συχνά συναντάει κανείς δυτικοευρωπαίους που κρίνουν τη ρωσική επανάσταση µε τέτοιον τρόπο, σαν τάχα τα γεγονότα, οι σχέσεις και τα μέσα πάλης σ’ αυτή την καθυστερημένη χώρα να έχουν πολύ λίγη ομοιότητα µέ τίς δυτικοευρωπαϊκές σχέσεις και γι’ αυτό ζήτηµα είναι αν μπορούν να έχουν κάποια πρακτική σηµασία.

Δεν υπάρχει τίποτε πιο λαθεμένο από µια τέτοια γνώμη.

Είναι αναμφισβήτητο πως οι µορφές και οι άφορές των επερχόμενων µαχών στην επερχόμενη ευρωπαϊκή επανάσταση θα διαφέρουν από πολλές απόψεις από τις µορφές της ρωσικής επανάστασης.

Όμως, παρά το γεγονός αυτό, η ρωσική επανάσταση- ακριβώς χάρη στον προλεταριακό της χαρακτήρα µε την ιδιαίτερη σημασία αυτής της λέξης που είπα παραπάνω- παραμένει ο πρόλογος της επερχόμενης ευρωπαϊκής επανάστασης. Είναι αναμφισβήτητο πώς ή επερχόμενη αυτή επανάσταση δεν μπορεί να είναι παρά µόνο προλεταριακή επανάσταση, και μάλιστα με τη βαθύτερη σηµασία αυτής της λέξης: προλεταριακή, σοσιαλιστική και στο περιεχόμενό της. Αυτή η επερχόμενη επανάσταση θα δείξει σε ακόμη µεγαλύτερο βαθµό, από τη µια µεριά, ότι µόνο οι σκληρές μάχες, δηλαδή οι εμφύλιοι πόλεμοι, μπορούν να απελευθερώσουν την ανθρωπότητα από το ζυγό του κεφαλαίου, και από την άλλη, ότι μόνο οι συνειδητοί από ταξική άποψη προλετάριοι μπορούν να παίξουν και θα παίξουν το ρόλο αρχηγών της τεράστιας πλειοψηφίας των εκµεταλλευοµένων.

Δεν πρέπει να µας ξεγελά η σημερινή νεκρική σιγή στην Ευρώπη. Η Ευρώπη εγκυμονεί την επανάσταση. Οι τερατώδεις φρικαλεότητες του ιμπεριαλιστικού πολέμου, τα βάσανα από την ακρίβεια, γεννούν παντού επαναστατικές διαθέσεις, και οι κυρίαρχες τάξεις, δηλ. η αστική τάξη και τα τσιράκια της, δηλ. οι κυβερνήσεις, πέφτουν ολοένα και περισσότερο σε αδιέξοδο, απ’ όπου δεν μπορούν να βρουν γενικά διέξοδο χωρίς τους πιο µεγάλους κλονισμούς.

Όπως στη Ρωσία το 1905 άρχισε κάτω από την καθοδήγηση του προλεταριάτου η λαϊκή εξέγερση ενάντια στην τσαρική κυβέρνηση, µε σκοπό την κατάκτηση της λαοκρατικής δημοκρατίας, έτσι και στην Ευρώπη τα ερχόμενα χρόνια, σε σύνδεση ακριβώς µ’ αυτό τον αρπακτικό πόλεµο, θα οδηγήσουν σε λαϊκές εξεγέρσεις κάτω από την καθοδήγηση του προλεταριάτου ενάντια στην εξουσία του χρηματιστικού κεφαλαίου, ενάντια στις μεγάλες τράπεζες, ενάντια στους καπιταλιστές, και οι κλονισμοί αυτοί δεν µπορούν να καταλήξουν παρά µόνο στην απαλλοτρίωση της αστικής τάξης, στη νίκη του σοσιαλισμού.

Εμείς, οι ηλικιωμένοι, ίσως να μη ζήσουμε ως τις αποφασιστικές μάχες αυτής της επανάστασης που έρχεται. Μπορώ όμως, νομίζω, να εκφράσω µε μεγάλη πεποίθηση την ελπίδα ότι η νεολαία που τόσο θαυμάσια δουλεύει στο σοσιαλιστικό κίνημα της Ελβετίας και όλου του κόσμου, θα έχει την ευτυχία όχι µόνο να αγωνιστεί, άλλα και να νικήσει στην επερχόμενη προλεταριακή επανάσταση.